(115) وَ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ فَأَيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ واسِعٌ عَليمٌ‌

از آن خداست! مشرق و مغرب، و به هر سو رو كنيد، خدا آنجاست! خداوند بى‌نياز و داناست!

شأن نزول:

به هر سو رو كنى خدا مى‌بينى‌

در شأن نزول اين آيه روايات مختلفى نقل شده است:

«ابن عباس» مى‌گويد: اين آيه مربوط به تغيير قبله است، هنگامى كه قبله مسلمانان از «بيت المقدس» به «كعبه» تغيير يافت، يهود در مقام انكار بر آمدند و به مسلمانان ايراد كردند كه مگر مى‌شود قبله را تغيير داد؟ [1]

آيه نازل شد و به آنها پاسخ داد كه شرق و غرب جهان از آن خدا است.

در روايت ديگرى مى‌خوانيم: اين آيه در مورد نماز مستحبى نازل شده است كه هر گاه انسان سوار بر مركب باشد به هر سو كه برود (هر چند پشت به قبله باشد) مى‌تواند نماز مستحبى بخواند. [2]

بعضى ديگر از «جابر» نقل كرده‌اند پيامبر صلى الله عليه و آله گروهى از مسلمانان را به يكى از ميدان‌هاى جنگ فرستاد، شب هنگام كه تاريكى همه جا را فرا گرفت نتوانستند قبله را بشناسند و هر گروهى به سوئى نماز خواندند، هنگام طلوع آفتاب ديدند همگى به غير جانب قبله نماز گزارده‌اند، از پيامبر صلى الله عليه و آله سؤال كردند، آيه فوق نازل شد و به آنها اعلام كرد نمازهايشان در چنين حالتى صحيح بوده‌ [3] (البته اين حكم شرايطى دارد كه در كتب فقهى آمده است).

[1] «مستدرك»، ج 3، ص 175، ح 3297- 9؛ «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث؛ «بحار الانوار»، ج 4، ص 105 و 106؛ «تفسير امام حسن عسكرى عليه السلام»، ص 492، ح 312.

[2] «وسائل الشيعه»، ج 4، ص 332 و 333؛ «تفسير عياشى»، ج 1، ص 56، ح 80؛ «بحار الانوار»، ج 81، ص 70؛ «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث.

[3] «بحار الانوار»، ج 81، ص 31؛ «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث.