و آن اين كه: بعضى از مردانى كه در «مكّه» بودند ايمان و اسلام را پذيرفتند، [1] هنگامى كه مادران آنها از اين مسأله آگاه شدند، تصميم گرفتند كه غذا نخورند، آب ننوشند، تا فرزندانشان از اسلام بازگردند! گرچه هيچ كدام از اين مادران به گفته خود وفا نكردند و اعتصاب غذا را شكستند، ولى آيه فوق نازل شد، و خط روشنى در برخوردِ با پدر و مادر در زمينه مسأله ايمان و كفر به دست همگان داد. [2]

ا 56 يا عِبادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِي واسِعَةٌ فَإِيَّايَ فَاعْبُدُونِ‌

اى بندگان من كه ايمان آورده‌ايد! زمين من وسيع است، پس تنها مرا بپرستيد (و در برابر فشارهاى دشمنان تسليم نشويد)!

شأن نزول:

هجرت، يك وظيفه مسلّم‌

بسيارى از مفسران معتقدند: آيه اوّل درباره مؤمنانى نازل شده كه، در «مكّه» تحت فشار شديد كفار بودند، به طورى كه توانائى بر اداى وظائف اسلامى خود نداشتند. به آنها دستور داده شد، از آن سرزمين هجرت كنند. [3]

و نيز بعضى از مفسران معتقدند: آيه‌ «وَ كَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لاتَحْمِلُ رِزْقَهَا» (آخرين آيه مورد بحث) در مورد گروهى از مؤمنان نازل شده كه در «مكّه» گرفتار آزار دشمنان بودند، و مى‌گفتند: اگر ما به «مدينه» هجرت كنيم در آنجا نه خانه‌اى داريم، نه زمينى، و چه كسى به ما آب و غذا مى‌دهد؟! (آيه نازل شد و گفت تمام جنبندگان روى زمين، از خوان نعمت خداوند بزرگ، روزى مى‌برند، غصه روزى را نخوريد). [4]

[1] در پاره‌اى از روايات، نامِ «سعد بن ابى وقاص» آمده و در پاره‌اى ديگر، نامِ «عياش بن ابى ربيعه مخزومى».

[2] «مجمع البيان»، ذيل آيات مورد بحث؛ «الميزان»، ج 16، ص 109؛ «بحار الانوار»، ج 22، ص 48.

[3] «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث؛ «بحار الانوار»، ج 19، ص 36؛ «تبيان»، ج 8، ص 221.

[4] «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث؛ «بحار الانوار»، ج 19، ص 36؛ «تبيان»، ج 8، ص 223.