شأن نزول:

كسانى كه از شركت در جهاد معذورند

در مورد آيه اوّل، چنين نقل شده: يكى از ياران با اخلاص پيامبر صلى الله عليه و آله عرض كرد:

اى پيامبر خدا! من پير مردى نابينا و ناتوانم، حتى كسى كه دست مرا بگيرد و به ميدان جهاد بياورد، ندارم، آيا اگر در جهاد شركت نكنم معذورم؟ پيامبر صلى الله عليه و آله سكوت كرد، سپس آيه نخست نازل شد و به اين گونه افراد اجازه داد. [1]

از اين شأن نزول، چنين استفاده مى‌شود: حتى نابينايان به خود اجازه نمى‌دادند، بدون اطلاع پيامبر صلى الله عليه و آله از شركت در جهاد سر باز زنند، و با اين احتمال كه شايد، وجودشان با همين حالت براى تشويق مجاهدان، و يا حداقل سياهى لشكر مفيد واقع شود، از پيامبر صلى الله عليه و آله كسب تكليف مى‌كردند.

در مورد آيه دوم نيز، در روايات مى‌خوانيم: هفت نفر از فقراى انصار خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله رسيده، و تقاضا كردند وسيله‌اى براى شركت در جهاد در اختيارشان گذارده شود، اما چون پيامبر صلى الله عليه و آله وسيله‌اى در اختيار نداشت، جواب منفى به آنها داد، آنها با چشم‌هاى پر از اشك از خدمتش خارج شدند، و بعداً به نام «بَكَّائُون» مشهور گشتند. [2]

ا 94 يَعْتَذِرُونَ إِلَيْكُمْ إِذا رَجَعْتُمْ إِلَيْهِمْ قُلْ لاتَعْتَذِرُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكُمْ قَدْ نَبَّأَنَا اللَّهُ مِنْ أَخْبارِكُمْ وَ سَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلى‌ عالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ‌

[1] «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث؛ «بحار الانوار»، ج 21، ص 200.

[2] «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث؛ «بحار الانوار»، ج 21، ص 218.