پايان مى‌يابد. 2. سفر خروج كه با روايت تولّد موسى (چهارصد سال پس از مرگ يوسف) آغاز مى‌شود و با گزارش از بعثت او و حوادث پس از خروج بنى اسرائيل از مصر ادامه مى‌يابد و به ده فرمانى كه در كوه سينا بر موسى نازل شد، اشاره مى‌كند. به اين سفر در عبرى «شِموت» (نام‌ها) گفته مى‌شود كه از آيه آغازين سفر گرفته شده است.

3. سفر لاويان كه از شيوه قربانى براى گناهان (به ويژه گناهان كاهنان) و احكام خوردنى‌هاى پاك و ناپاك و روز شبات (شنبه) و ... سخن مى‌گويد. به اين سفر، بدين جهت لاويان مى‌گويند كه احكام مربوط به كاهنان كه از خاندان لاوى (سومين پسر يعقوب و جد اعلاى موسى) مى‌باشند را در بر دارد.

اين سفر را در عبرى «وييقرا» مى‌گويند كه از كلمه اوّل سفر گرفته شده است. 4. سفر اعداد كه روايت آوارگى بنى اسرائيل در سينا، سرشمارى اين قوم، اعياد و قربانى هاو برخى از احكام شرعى حقوقى و ..

مى‌باشد. به اين سفر اعداد مى‌گويند چون از تعداد اين قوم در بيابان سينا سخن مى‌گويد و در عبرى (بيد بار) (بيابان) گفته مى‌شود كه برگرفته از آيه اوّل سفر است 5- سفر تثنيه كه تاريخ بنى اسرائيل تا رحلت موسى و نيز تكرار احكامى كه در اسفار پيشين آمده را در بر دارد و نام تثنيه به جهت همين تكرار است چنان كه در عبرى به آن دواريم (سخنان) گفته مى‌شود كه از آيه اوّل اين سفر گرفته شده است. از كتاب تاريخ دوم عهد عتيق باب 34 آيه 14 بدست مى‌آيد كه تورات گم شد و در زمان يوشيا (يكى از پادشاهان) بنى اسرائيل 609- 639 ق م پيدا شد البتّه از شواهد تاريخى و نيز متن كتاب تواريخ دوم بر مى‌آيد كه آنچه پيدا شد نه همه تورات فعلى بلكه تنها «سفر تثنيه» بوده است و اسفار ديگر بعد از بازگشت يهوديان از بابل به زعامت عزرا و نحميا در ميانه سده پنجم پيش از ميلاد رسميّت يافتند.

توسافوت:

به معناى حاشيه است و توسافوت‌نويسان كسانى هستند كه پس از تلمود، منابع مختلف را مطالعه و مقايسه مى‌كنند و تعارضات درونىِ آثار تلمودى را حل و رفع مى‌نمايند م پروشيم.

توسفتا:

به معناى ضميمه، مجموعه‌اى است از «بارَيْتا» سومين منبع مكتوب شريعت يهود. اين مجموعه نيز همانند يكى ديگر از مجموعه‌هاى با اهميّت «باريتا» يعنى مجموعه «ميدراش‌هاى هلاخايى» در ميشنا نيامده‌اند بلكه بخشى از تلمود را تشكيل مى‌دهند.

حاخام:

خام به معناى «حكيم»، دانشمند تورات و حكمت، عنوانى براى عالمان ربانى است و دادگاه حاخامى يعنى همان دادگاه شرعى و سنتى يهود كه در مقابل دادگاه عرفى و عمومى قرار داشت.

دادگاه‌هاى حاخامى، دادگاه‌هايى بودند كه در موضوعات مربوط به احوال شخصيّه مانند ازدواج و طلاق و وصيت، صلاحيّت داشتند.

حشمونائيم:

گروهى يهودى كه در مبارزه با يونانيان پيروز شدند و در سال‌هاى 140 تا 37 قبل از ميلاد حكومت كردند.