عبارت‌اند از: مِخيلتا، از ربّى ايشماعل بن اليشاع‌ [1] بر سفر خروج؛ سيفرا [2] بر سفر لاويان؛ سيفره‌ [3] بر سفر اعداد؛ و سيفره‌ بر سفر تثنيه. اين ميدراش‌ها عمدتاً در قرن دوم و سوم ميلادى- هم زمان با ميشنا- نوشته شده‌اند. [4]

دوم. توسفتا

توسفتا (در لغت: «اضافى»، «ضميمه») مجموعه‌اى از باريتاهاى عالمان عصر ميشنا (تنّائيم) است. توسفتا مانند ميشنا شش بخش (به همان نام‌ها) دارد. هر بخش آن نيز مانند بخش‌هاى ميشنا به رساله‌ها و رساله‌ها به فصل‌ها و فصل‌ها به هلاخاها (به همان شكل و ترتيب و نام‌هاى ميشنا) تقسيم مى‌شود. هر رساله ميشنا يك رساله مشابه در توسفتا هم دارد (به جز استثناهاى اندكى). با اين همه، توسفتا تقريباً چهار برابر ميشناست.

بين باريتاهاى توسفتا و هلاخاهاى ميشنا يكى از اين پنج رابطه را مى‌توان تصوير كرد: 1. باريتاهاى توسفتا كاملًا موازى و مشابه هلاخاهاى ميشنا هستند؛ 2. باريتاها مشابه و موازى هلاخاها هستند، اما فقط تا حدى در سبك و اصطلاحات متفاوت‌اند؛ 3. باريتاها كاملًا وابسته به هلاخاها هستند اما داده‌ها و موضوعات جديدى را مى‌افزايند؛ 4. باريتاها حاوى موضوعات جديدى‌اند كه با موضوعات بحث شده در هلاخاها مرتبطاند؛ 5. باريتاها حاوى مباحث كاملًا جديد و درباره موضوعات و عناوينى‌اند كه در ميشنا از آنها بحث نشده يا صرفاً به طور غير مستقيم به آنها اشاره شده است.

توسفتا مانند ميشنا در اصل يك مجموعه هلاخايى است و اگاداهاى (مباحث غير شريعتى) آن كم است. [5] درباره توسفتا، نويسندگان آن، زمان دقيق تدوين آن، و ربط و نسبت آن با ميشنا و ديگر مجموعه‌هاى هلاخا حرف و حديث فراوان است كه جاى طرح آن در اين مختصر نيست.

د) منابع مكتوب شريعت در دوران پس از تلمود

پس از تكميل تلمود، عالمان يهودى در سه شاخه مهم به بحث و بررسى حقوق يهودى پرداختند: شروح و حواشى، مجموعه‌هاى فتاوا، و قانون‌نامه‌ها.

شروح (پروشيم) [6] حاصل كوشش محقّقان براى تبيين منابع مكتوب قديمى‌تر شريعت يهودى است تا فهمى ساده‌تر از آن را ارائه دهد. شرح معروف كلاسيك تلمود عبارت است از اثر ربّى سليمان بن اسحاق معروف به «راشى» بر تلمود بابلى (در قرن 11). قرن يازدهم نقطه اوجِ شرح‌نويسى بر

[1].R .Ishmael ben Elisha

[2].Sifra

[3].Sifrei

[4].

M. D. H.," Midreshei Halakhah", EJ., v. 11, p. 1251- 3.

[5].

M. D. H.," Tosefta", EJ., v. 51, p. 3821- 5, B. D. V.," Baraita", EJ., v. 4, p. 981- 39.

[6].perushim