به اين طريق نقش زمان و مكان در كيفيّت اجراى مسأله «مالكيّت به سبب احيا» روشن مى‌شود و همچنين است مسأله وجوب دفاع و تأثيرى كه زمان و مكان در كيفيت و روش اجراى آن دارد كه مثلًا از چه ابزارى مى‌بايست براى تحقّق دفاع لازم، بهره گرفت و يا «مسأله داورى» و وجوب فصل خصومت بين مردم و تأثيرى كه زمان و مكان در نحوه اجراى آن دارد كه آيا توسّط جمعى از قضات و به شكل شورايى باشد، يا يك قاضى و به صورت انفرادى؛ همچنين مسأله «حكومت و ولايت حاكم جامع الشرائط» كه آيا به شيوه پارلمانى و مبتنى بر رأى مستقيم مردم باشد و يا از طرق ديگر.

ب) جانشينى حكم ثانوى به جاى حكم اوّلى در موارد اضطرار

حكم اوّلى در خصوص خوردن گوشتهاى حرام حرمت است. اين حكم ثابت و لا يتغيّر است و بر عهده هر مكلّفى است كه در شرايط طبيعى به سر مى‌برد؛ ولى در سالهاى قحطى و كمبود مواد غذايى به وجوب استفاده از اين گوشتها حكم مى‌شود. اين حكم ثانوى است و در اين مورد مقيّد است به اضطرار؛ يعنى استفاده از مواد غذايى حرام به قدر ضرورت و رفع اضطرار است، همين كه قحطى و كمبود پايان يافت مكلّف به حكم اوّلى بازمى‌گردد.

روشن است كه در اينجا هيچ حكمى تغيير نكرده و هر دو حكم اوّلى و ثانوى را شارع قرار داده است و اين دو حكم در ظرف خود ثابت هستند و تغيير شرايط مكلّفان به معناى تغيير احكام نيست.

البتّه عناوين ثانويه منحصر به اضطرار نيست آنچه در بالا آمد به عنوان مثال بود.

ج) ترجيح بعضى از احكام بر بعضى ديگر (قاعده اهمّ و مهم)

ممكن است در زمان يا مكانى حكمى وجود داشته باشد؛ ولى با گذشت آن زمان يا تغيير آن مكان، عنوانى بر آن عارض شود كه سبب تغيير حكم گردد.

در مثال معروف «تحريم تنباكو» كه به وسيله فقيه بزرگ اسلامى، ميرزاى شيرازى انجام گرفت ملاحظه مى‌كنيم كه در شرايط عادى استفاده از تنباكو به نظر اين فقيه بزرگوار مجاز بود؛ ولى هنگامى كه انحصار آن به دست يك شركت انگليسى مى‌افتد و آن را مقدّمه‌اى براى سلطه اقتصادى بر يك كشور اسلامى قرار مى‌دهد، مجاز بودن تحت الشعاع وجوب حفظ استقلال اقتصادى كشورهاى اسلامى قرار مى‌گيرد و حكم آن مبدّل به تحريم مى‌شود. اين زمان مى‌گذرد و بر اثر استقبال عظيم مردم از حكم آن فقيه، شركت انگليسى و حكومت وقت مجبور مى‌شوند آن را منحل سازند و در شرايط جديد، همان فقيه حكم به اباحه و جواز مى‌دهد، در واقع عناوين اهمّ كه با تغيير زمان يا مكان به وجود مى‌آيد عناوين مهم را كنار مى‌زند و حكم را به خود اختصاص مى‌دهد.

همچنين در شرايط فعلى كه آمريكا با تمام قدرت به حمايت از اسرائيل و ضربه زدن به‌