صاحب نظر و فتوا بودند؛ از جمله:

1. الشيخ يحيى بن سعيد بن احمد بن يحيى بن الحسن بن سعيد الهزلي (م 689): درباره وى آمده است:

«له تصانيف جامعة للفوائد، منها: كتاب الجامع للشرائع في الفقه و كتاب المدخل فى أصول الفقه‌؛ او تصنيفات متعدّدى دارد كه جامع فوائد است، مانند كتاب‌ جامع الشرايع فى الفقه‌ و كتاب‌ المدخل فى أصول الفقه‌ است». [1]

2. نجم الدين جعفر بن حسن بن يحيى بن سعيد هزلى حلّى (م 676 معروف به محقّق اوّل) [2]:

در تأسيس الشيعة درباره او مى‌نويسد:

«او داراى كتابهايى است، از جمله كتاب‌ شرايع الاسلام‌- كه از معروفترين و معتبرترين متون فقهى است و شروح بسيارى بر آن نگاشته شده- و كتاب‌ النافع‌ و كتاب شرح نافع به نام‌ معتبر». [3]

قرن هشتم:

در اين قرن نيز علماى بزرگ صاحب فتوايى بودند از جمله:

1. حسن بن يوسف بن علي بن مطهّر، معروف به علّامه حلّى (م 726): درباره وى نوشته‌اند:

«تأليفات او در تمام علوم بيش از 500 عنوان كتاب است. از جمله آنها كتاب «قواعد» در فروع فقهيه، «تذكرة» كتاب «ارشاد» كتاب «تبصرة» در فروع مستنبط از فقه و ...». [4]

2. فخر المحقّقين محمّد فرزند علّامه حلّى (م 771):

كتاب معروف او در فقه «ايضاح الفوائد فى حل مشكلات القواعد» است. [5]

3. محمّد بن مكّى، معروف به شهيد اوّل (م 786): برخى از كتابهاى فقهى و فتوايى ايشان عبارتند از:

«اللمعة الدمشقية؛ الذكرى‌ فى فقه الامامية؛ الدروس الشرعية في فقه الامامية؛ خلاصة الاعتبار في الحج و الاعتمار؛ البيان‌ في الفقه و الالفية في فقه الصلاة». [6]

[1]. تأسيس الشيعة، ص 307.

[2]. در كتاب قاموس الرجال آمده است: محقّق حلّى نخستين كسى است كه كتاب فقهى خود (شرايع) را بر اساس شيوه‌هاى متأخّرين تنظيم و تأليف كرده است. وى در كتاب شرايع خود، هسته اصلى مطالب نهايه، مبسوط و خلاف شيخ را گردآورى كرده است. (تلفيقى ميان مطالب اين سه كتاب به طور فشرده پديد آورد) در حالى كه پيش از آن، برخى از فقها- مانند ابن ادريس حلّى در سرائر- به شيوه نهايه شيخ و برخى ديگر- مانند قاضى ابن برّاج در مهذّب- مانند مبسوط و خلاف شيخ كتاب نوشته‌اند. (قاموس الرجال‌، ج 2، ص 616).

[3]. تأسيس الشيعة، ص 306- 305.

[4]. همان مدرك، ص 307- 306.

در تنقيح المقال‌ درباره علّامه حلّى آمده است: همه دانشمندان اسلامى بر دانش فراوان وى در همه فنون اتّفاق نظر دارند. او فقيه، متكلّم، حكيم، منطقى، صاحب نظر در هندسه و رياضيات بود. (تنقيح المقال‌، باب حسن، شماره 2794).

[5]. فخر المحقّقين عالمى محقّق و مجتهدى فقيه بود. وى از بزرگان اماميّه به شمار مى‌آيد و شاگردش شهيد اوّل اين گونه از او تجليل مى‌كند: بزرگ، پيشوا، سلطان عالمان، داراى بالاترين درجه در ميان عالمان و فاضلان و برجستگان و مايه افتخار آيين و دين. (مقدّمه‌ بحار الأنوار، ج 0، ص 255 به نقل از روضات الجنات‌، ج 8، ص 387 و اجازات‌، ص 14).

[6]. در امل الآمل درباره وى آمده است: وى عالم، فقيه، محدّث، اهل دقّت، مورد اعتماد، جامع فنون عقلى و نقلى، زاهد، عابد، پرهيزكار، شاعر، اديب و يگانه روزگارش بود. (اعيان الشيعة، ج 10، ص 59).