انقلاب يا اصلاحات تدريجى‌

تا كنون بحث در اين بود كه انسان به حكم نداى خرد، و الهام فطرت، به آينده‌اى روشن مى‌نگرد، آينده‌اى كه با امروز فرق بسيار خواهد داشت، و از اينهمه تيره‌روزيها در آن اثرى نخواهد بود.

ولى اكنون اين سؤال پيش مى‌آيد كه پيدايش چنان دگرگونى از طريق اصلاحات تدريجى بايد انجام گيرد؛ يا از طرق انقلابى و بنيادى؟

اصولًا- و بطور كلّى- در مورد اينكه اصلاحات اجتماعى بايد از چه راه انجام پذيرد عقيده واحدى در ميان دانشمندان نيست؛ جمعى طرفدار اصلاحات تدريجى هستند كه به آنها «رفورميست» گفته مى‌شود.

و در برابر آنها «انقلابيون» قرار دارند كه هيچ دگرگونى اساسى را در وضع جوامع انسانى بدون انقلاب ممكن نمى‌دانند.

آنها معتقدند همانطور كه در طبيعت نيز تحوّلها، شكل جهش و انقلاب دارد، و تغييرات تدريجى «كمّى» به جايى مى‌رسد كه شكل «كيفى» به خود مى‌گيرد، و با يك جهش و انقلاب، جاى خود را به ضدّ خود مى‌دهد.