وجود چنين اعتقادى را، حتّى در ميان سرخ‌پوستان آمريكايى نقل كرده مى‌گويد:

در ميان قبائل سرخ پوست آمريكائى ... اين عقيده شايع است كه روزى گرد سرخ‌پوستان ظهور خواهد كرد و آنها را به بهشت زمين رهنمون خواهد شد ...

تنها تا پيش از سال 1890 بالغ بر بيست نوع از اين نهضت‌ها در تاريخ آمريكا ضبط شده است.

در بحثى كه از كتاب «علائم الظّهور» سابقاً آورديم تصريح شده بود كه: آثار اين عقيده را در ميان اهالى اسكانديناوى و بوميان مكزيك و نظاير آنها نيز مى‌توان يافت. [1]

از مجموع آنچه گفتيم- و مطالب و شواهد فراوان ديگرى كه به خاطر رعايت اختصار ناگفته ماند- نتيجه مى‌گيريم كه اين انتظار جنبه منطقه‌اى ندارد؛ انتظارى است همه‌گير و گسترده و در سطح جهانى، و سرانجام شاهدى است بر فطرى بودن اين اعتقاد.

در بحثهاى آينده خواهيم ديد كه اين عقيده تحت عنوان ظهور «مهدى» در عقايد اسلامى وسعت فوق العاده‌اى دارد و به عنوان يك عقيده زير بنايى شناخته شده است.

و نيز خواهيم ديد كه ايمان و توجّه به اين واقعيّت فطرى كه عقل و خرد نيز پشتيبان آن است چگونه ابرهاى تيره و تار يأس و بدبينى را از

[1]- در اين بخش از كتابهاى: «علائم الظّهور»؛ «شكوفه‌هاى اميد» و «ديباچه‌اى بر رهبرى» استفاده شده است.