استفاده مى‌كنند، و بر سر راه هر انقلاب سازنده‌اى كه در ابعاد مختلف صورت مى‌گيرد ظاهر مى‌شوند.

در حديث معروفى كه از صحيح «ترمذى» نقل شده مى‌خوانيم كه پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:

«انه لم يكن نبى بعد نوح الا انذر قومه الدجال و انى انذركموه‌ [1]؛

هر پيامبرى بعد از نوح قوم خود را از فتنه دجال بر حذر داشت، من نيز شما را بر حذر مى‌دارم!»

مسلّماً انبياى پيشين به مردم عصر خود نسبت به فتنه دجّالى كه در آخر زمان آشكار مى‌شود و هزاران سال با آنها فاصله دارد هشدار نمى‌دادند.

بخصوص كه در پايان حديث مى‌خوانيم:

«فوصفه لنا رسول اللّه فقال لعله سيدركه بعض من رآنى او سمع كلامى؛

سپس پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم صفات او را براى ما بيان كرد و گفت شايد پاره‌اى از آنها كه مرا ديده‌اند يا سخن مرا شنيده‌اند عصر او را درك كنند!»

باحتمال قوى ذيل حديث اشاره به طاغيان و فريبكاران خطرناكى همچون بنى اميّه و افرادى همانند معاويه است كه در لباس «خال المؤمنين» و عنوان «كاتب وحى» به مكر و فريب و تزوير و بيرون راندن مردم از صراط مستقيم به سوى آداب و سنن جاهلى، و زنده‌

[1]- صحيح ترمذى، باب ما جاء فى الدّجال، ص 42.