بزرگترين گناهان شمرده شده است و ممكن است افراد ناوارد، تعجّب كنند كه چرا يأس از رحمت خدا اين قدر مهم تلقى شده- مهمتر از بسيارى از گناهان- فلسفه‌اش در حقيقت همين است كه گناهكار مأيوس از رحمت، هيچ دليلى نمى‌بيند كه به فكر جبران بيفتد و يا لااقل دست از ادامه گناه بردارد، و منطق او اين است:

«آب از سر من گذشته است، چه يك قامت چه صد قامت- من كه رسواى جهانم غم دنيا هيچ است- بالاتر از سياهى، رنگ دگر نباشد؛ آخرش جهنّم است من كه هم اكنون آن را براى خود خريده‌ام؛ ديگر از چه چيز مى‌ترسم!»

امّا هنگامى كه روزنه اميد براى او گشوده شود، اميد به عفو پروردگار و اميد به تغيير وضع موجود، نقطه عطفى در زندگى او پيدا مى‌شود و چه بسيار او را به توقّف كردن در مسير گناه و بازگشت به سوى پاكى و اصلاح دعوت مى‌نمايد.

به همين دليل، اميد را مى‌توان همواره به عنوان يك عامل مؤثّر تربيتى در مورد افراد فاسد شناخت؛ همچنين افراد صالحى كه در محيطهاى فاسد گرفتارند، بدون اميد نمى‌توانند خويشتن را حفظ كنند.

نتيجه اين كه، انتظار ظهور مصلحى كه هر قدر دنيا فاسدتر مى‌شود اميد ظهورش بيشتر مى‌گردد اثر فزاينده روانى در معتقدان دارد، و آنها را در برابر امواج نيرومند فساد بيمه مى‌كند؛ آنها نه تنها با گسترش دامنه فساد محيط مأيوستر نمى‌شوند، بلكه به مقتضاى:

وصول به هدف را در برابر خويش مى‌بينند و كوششهايشان براى مبارزه با فساد و يا حفظ خويشتن با شوق و عشق زيادترى تعقيب مى‌گردد.

از مجموع بحثهاى گذشته چنين نتيجه مى‌گيريم كه اثر تخديرى انتظار تنها در صورتى است كه مفهوم آن مسخ و تحريف شود- همان گونه كه جمعى از مخالفان، تحريفش كرده‌اند؛ و جمعى از موافقان مسخش- امّا اگر به مفهوم واقعى در جامعه و فرد پياده شود، يك عامل مهمّ تربيت و خودسازى و تحرّك و اميد خواهد بود.

از جمله مدارك روشنى كه اين موضوع را تأييد مى‌كند، اين است كه در ذيل آيه:

«وعد اللّه الّذين آمنوا منكم و عملوا الصّالحات ليستخلفنّهم فى الارض ...؛ خداوند به آنها كه ايمان دارند و عمل صالح انجام مى‌دهند، وعده داده است حكومت روى زمين را در اختيارشان بگذارد ...» از پيشوايان بزرگ اسلام نقل شده است كه منظور از اين آيه «هو القائم و اصحابه؛ مهدى و ياران او» هستند.

و در حديث ديگرى مى‌خوانيم: «نزلت فى المهدى؛ آيه درباره مهدى نازل شده است‌» در حالى كه در اين آيه مهدى و يارانش به عنوان‌ «الّذين آمنوا منكم و عملوا الصّالحات» معرفى شده‌اند.

بنابراين تحقّق اين انقلاب جهانى بدون يك ايمان مستحكم، كه هر گونه ضعف و زبونى و ناتوانى را دور سازند و بدون اعمال صالحى كه‌