تاكتيك‌هاى مفيد و مؤثر در يك جامعه؛ آن گاه روح خود را حفظ خواهد كرد كه از شكل فردى درآيد، و در شكل جمعى ظاهر گردد، و «تقيّه» از اين قانون مستثنا نيست.

يعنى «تقيّه» تنها به صورت «كتمان عقيده و موضع يك فرد» نقشى ندارد، بلكه بايد به عنوان يك برنامه گروهى سازمان يافته و تحت نظر رهبر و در موارد حساب شده انجام پذيرد، تا نتايج و فلسفه‌ها و آثارى را كه در گذشته شرح داديم به همراه داشته باشد.

2- تمام مطالعات تاريخى و اجتماعى و عقيدتى نشان مى‌دهد كه اسلام به صورت يك مكتب انقلابى ظاهر شد، و براى بقاى خود لازم است همچنان انقلابى بماند، يعنى انقلابى بوده، و هست، و خواهد بود، بطورى كه اگر روح انقلابى را از اسلام بگيريم نه تنها اصالت، بلكه محتواى خود را نيز از دست خواهد داد.

نه فقط مسأله جهاد (جهاد در تمام زمينه‌ها: در برابر جهل و فقر و ظلم و فساد و هرگونه دشمن) و امر به معروف و نهى از منكر؛ تولى و تبرى، حب فى اللَّه و بغض فى اللَّه، يار مظلومان و دشمن ظالمان بودن؛ نشان مى‌دهد كه اسلام از روح انقلابى ويژه‌اى برخوردار است بلكه عبادات اسلامى فردى كه از شكل عبادت راهبان درون صومعه‌ها و زواياى غارها در آمده، و به صورت نماز جماعت؛ يا نماز جمعه؛ يا كنگره عظيم اسلامى حج عرضه شده روشنگر انقلابى بودن اسلام است.

اسلام، با توجه به تاريخ و چگونگى پيدايشش، با «لا» كه نشانه انقلابى بودن است شروع شده، و با قيامى پى‌گير بر ضد تمام «بت‌ها» و تمام معبودهاى ساختگى اعم از فكرى و انسانى و سنگى و چوبى، به اوج خود رسيد؛ و تمامى ريشه‌هاى آنها را همين قيچى «لا» بريد و از ميان برد.

اكنون مى‌رسيم به اصل بحث كه در يك چنين مكتب انقلابى، و با توجه به لزوم كوشش‌ها در شكل جمعى؛ «تقيّه» چه نقشى مى‌تواند داشته باشد.

ممكن است در ابتدا چنين تصور شود كه: يك مكتب انقلابى- همچون اسلام- بايد صريح، گويا؛ افشاگر، و پرخروش باشد، «تقيّه» و پنهانكارى نمى‌تواند در آن نقشى به عهده گيرد.

اما توجه به بحث‌هاى گذشته و تعبيرات خاصى كه در روايات تقيّه آمده پاسخ اين سؤالا را به ما مى‌دهد كه تقيّه در واقع يكى از برنامه‌هاى انقلابى و در مسير پيشبرد هدف‌هاى انقلاب است.

زيرا يك مكتب انقلابى ريشه‌دار و حساب شده به دو چيز نيازمند است:

«حفظ افراد» و «حفظ اسرار»!

و به تعبير ديگر از يك سو بايد نيروهايى را كه وجودشان براى پيشبرد اهداف انقلابى ضرورى است حفظ كند، و از تلف شدن بى‌دليل آنها جلوگيرى نمايد، و از سوى ديگر برنامه‌ها و نقشه‌ها و طرح‌ها را از دست‌يابى دشمن محفوظ دارد.