ظاهر كلام صاحب جواهر اين است كه ضمان در مسأله مورد بحث اجماعى است. ولى اين فقيه بزرگوار در كتاب حدود بر خلاف اين نظريّه رأى داده است. توجّه كنيد:

«من قتله الحد او التعزير فلا دية له على المشهور. بل عن الشيخ و ان ضرب فى غاية الحر و البرد، قال: و هو مذهبنا لان تحرى خلافهما مستحب بل مقتضى اطلاقه و غيره عدم الفرق بين الحد للّه تعالى او للناس، كما عن ابن ادريس التصريح به‌ [1]؛

هرگاه مجرمى بر اثر اجراى حد يا تعزير بميرد، بنابر نظر مشهور ديه‌اى ندارد. بلكه شيخ طوسى رحمه اللّه معتقد است كه حتّى اگر حدّ و تعزير در روزهاى بسيار گرم يا سرد اجرا شود موجب ضمان نيست. سپس از شيخ طوسى نقل مى‌كند كه فرمود: «عدم ضمان اعتقاد ماست، زيرا انجام حد در غير سرما و گرماى شديد مستحب است. بلكه مقتضاى كلام شيخ و غير او، آن است كه تفاوتى بين حدّ اللّه و حدّ الناس وجود ندارد، همان‌گونه كه ابن ادريس تصريح به اين مطلب نموده است.»

چه تفاوتى بين اين دو مسأله مذكور است، كه صاحب جواهر در يكى قائل به ضمان شده، و در ديگرى ضمان را نپذيرفته است؟

در بحث آينده تفاوت بين حدّ و تأديب روشن خواهد شد.

ادلّه طرفداران و مخالفان ضمان‌

مهم‌ترين دليل بر ضمان، اطلاق ادلّه‌اى است كه دلالت بر وجوب ديه‌

[1]. جواهر الكلام، جلد 41، صفحه 470.