در حالى كه در جاى خود گفته‌ايم ندامت از گذشته و تصميم نسبت به آينده تنها مرحله نخستين توبه است و درست همانند دارويى است كه بيمارى را قطع مى‌كند، بديهى است با قطع تب و از بين رفتن ريشه بيمارى، اگر چه بيمار بهبودى يافته و سالم شده، ولى هرگز به حال يك انسان عادّى در نيامده است بلكه بايد مدّتها به تقويت بنيه جسمى خود بپردازد، تا به مرحله قبل از بيمارى برسد.

و به تعبير ديگر، توبه مراحلى دارد و ندامت از گناه و تصميم براى پاك بودن در آينده، تنها مرحله نخست آن است. مرحله نهايى آن به اين حاصل مى‌شود كه توبه‌كار از هر نظر به حالت روحانى قبل از گناه درآيد و در اين مرحله است كه شفاعت شفاعت‌كنندگان و پيوند و ارتباط با آنها مى‌تواند اثربخش باشد.

شاهد زنده براى اين سخن، همان است كه در سابق اشاره كرديم كه در آيات مربوط به استغفار مى‌بينيم علاوه بر توبه شخص مجرم، استغفار پيامبر صلى الله عليه و آله نيز از شرايط پذيرش توبه قرار داده شده است.

همچنين در مورد توبه برادران يوسف و استغفار يعقوب براى آنها و از همه روشنتر در مورد استغفار فرشتگان براى افرادى كه نيكوكار، توبه‌كار و صالح و مصلحند- كه آيات آن در سابق گذشت- مشاهده مى‌شود.

4- فلسفه شفاعت‌

«مفهوم» شفاعت و «مدارك» آن را- كه روشنگر مفهوم آن بود- دانستيم و با توجّه به آن، درك فلسفه‌هاى‌ «اجتماعى» و «روانى» شفاعت چندان مشكل نيست.

به طور كلّى توجّه به اصل شفاعت مى‌تواند چند اثر زير را در معتقدان داشته باشد: