و در گناه و خطا جز خويشتن را نبايد سرزنش كرد!» (و لا يحمد حامد الّا ربّه، و لا يلم لائم الّا نفسه).

اشاره به اين كه تمام نعمتها از سوى خداست و هر توفيق و سعادتى نصيب انسان مى‌شود از بركات الطاف خفيّه و جليّه اوست. بنا بر اين نبايد به هنگام اطاعت مغرور شويد! و هر خطا و گناهى سر مى‌زند به خاطر كوتاهيهاى شماست! جز خويشتن را ملامت نكنيد و گناهان خويش را به گردن اين و آن، يا به گردن قضا و قدر نيفكنيد! سعى كنيد با آب توبه همه آنها را بشوييد!

نكته‌ها

1- جاهل كسى است كه قدر خود را نشناسد!

بسيارى از مشكلات اجتماعى از بلندپروازيها و به اصطلاح دراز كردن پا از گليم خود و تمنّاى مقامى است كه انسان براى آن ساخته نشده و يا شايستگى آن را ندارد، و اينها همه از آنجا سرچشمه مى‌گيرد كه شخص در ارزيابى قدر و منزلت خويش گرفتار اشتباه شود و اين اشتباه و خطا به خاطر حبّ ذات و بزرگ كردن نقاط قوّت كوچك و كوچك كردن نقاط ضعف بزرگ، غالبا حاصل مى‌شود.

گم كردن قدر و منزلت خويش و بلندپروازى بى‌دليل و توقّعات بى‌جاى ناشى از اينها، هميشه بلاى بزرگى براى جوامع بشرى بوده و خواهد بود، نه تنها براى جامعه زيانبخش است كه خود شخص را نيز به زحمت و بدبختى و ناكامى مى‌افكند و چه بسا انسانى كه مى‌توانست در يك پست و مقام به خوبى انجام وظيفه كند و مايه خير و سعادت خود و جامعه گردد، به خاطر نشناختن قدر خويش و تمنّاى آنچه آمادگى آن را ندارد، نيرو و استعداد خود را بر باد مى‌دهد و خود و ديگران را به زحمت و ضرر و زيان مى‌افكند.

اى كاش همگان از كوچك و بزرگ و عالم و جاهل در اين امر مهم و حياتى‌