شتر پى شد فرار كرديد. اخلاق شما پست و پيمانهايتان بى‌اعتبار و از هم گسسته، و دين شما نفاق و دورويى است و آب شما شور و تلخ است. آن كس كه در ميان شما اقامت گزيند در دام گناه گرفتار آيد و آن كس كه از شما دورى گزيند و رخت بر بندد، رحمت خدا را دريابد. گويا مى‌بينم خداوند عذاب را از بالا و پايين بر شهر شما فرستاده و همه آن و كسانى كه در آن قرار دارند زير آب غرق شده، تنها كنگره‌هاى بلند مسجدتان همچون سينه كشتى روى آب نمايان است.

خطبه در يك نگاه‌

اين خطبه همانند بعضى از خطبه‌هاى قبل و بعد ناظر به داستان جنگ «جمل» است و اهل بصره را به خاطر آن كه چشم و گوش بسته، دنبال جاه‌طلبان سياسى همچون «طلحه» و «زبير» افتادند و نخستين شكاف را در صفوف مسلمين ايجاد كردند زير شديدترين ضربات سرزنشهاى خود قرار مى‌دهد، بعلاوه آنها را به عذاب الهى در آينده تهديد مى‌كند. باشد كه درس عبرتى براى آنان گردد و در آينده از تكرار اين گونه اعمال بپرهيزند.

شرح و تفسير

ويژگيهاى سپاه جمل‌

در اين بخش از خطبه، نخست اشاره به اعمال زشت و صفات مذموم اهل بصره كه مخاطبان او بودند فرموده و هفت نكته را يادآور مى‌شود. در آغاز مى‌فرمايد: «شما لشكر زن بوديد» (كنتم جند المراة).

درست است كه آتش افروزان اصلى جنگ «جمل»، «طلحه» و «زبير» بودند و