اقصى القوم).

اين نگاه سبب مى‌شود كه به تمام ميدان و لشكر دشمن احاطه پيدا كند و آرايش جنگى را در همه جاى ميدان زير نظر بگيرد و از كم و كيف آن آگاه شود و محاسبات تهاجمى يا دفاعى خويش را بر اساس صحيح استوار سازد.

در ششمين جمله مى‌فرمايد: « (بعد از آن كه تمام لشكر و جوانب ميدان را در نظر گرفتى) نظرت را فرو گير!» (و غضّ بصرك).

اين جمله، يا به معناى حقيقى آن است كه خود را در ميدان، دائما متوجّه مناطق دور دست كه از تكرار نظر به آن، گاه ترس و رعبى به وجود مى‌آيد، مشغول نكند و تنها به اطراف خود بنگرد (توجّه داشته باشيد «غضّ بصر» به معناى بستن چشم نيست بلكه به معناى فرو انداختن و كوتاه كردن نگاه است) و يا به معناى كنايى است يعنى نسبت به كثرت نفرات و تجهيزات دشمن بى‌اعتنا باش و از آن چشم فرو گير و با شجاعت و شهامت بر دشمن بتاز و ضربات خود را بى‌واهمه بر او فرود آور! شاهد اين معنا جمله‌اى است كه در خطبه ديگرى از نهج البلاغه آمده است آن جا كه مى‌فرمايد: «و غضّوا الابصار فانّه اربط للجاش و اسكن للقلوب، چشمهاى خود را فرو گيريد تا قلب شما قويتر و روح شما آرامتر باشد». [1] در هفتمين و آخرين جمله به يك نكته بسيار مهم و اساسى كه جنبه معنوى و روحانى دارد و مايه قوّت نفوس و آرامش خاطر مى‌باشد، اشاره مى‌كند و مى‌فرمايد: «با اين همه بدان كه نصرت و پيروزى از سوى خداوند سبحان است!» (و اعلم ان النّصر من عند اللّه سبحانه).

اشاره به اين كه آنچه گفته شد تنها اسباب و مقدّمات از نظر ظاهر به حساب مى‌آيد، آنچه مهم است اراده خداست كه پيروزى و نصرت از آن سرچشمه‌

[1] «نهج البلاغه»، خطبه 124