كه زندگى‌ام پايان گيرد! به خدا سوگند! از زمان وفات پيامبر تا امروز همواره از حقّم بازداشته شده‌ام و ديگران را كه هرگز همسان من نبودند بر من مقدّم داشته‌اند!

شرح و تفسير

در برابر دشمن نبايد غافلگير شد!

امام در پاسخ كسانى كه پيشنهاد عدم تعقيب «طلحه» و «زبير» پيمان‌شكن را مى‌كردند، مى‌فرمايد: «به خدا سوگند من همچون كفتار نيستم كه با ضربات آرام و ملايم (در برابر لانه‌اش) به خواب مى‌رود تا صيّاد به او مى‌رسد و دشمنى كه در كمين اوست غافلگيرش مى‌كند!» (و اللّه لا اكون كالضّبع‌ [1] تنام على طول اللّدم‌ [2]، حتّى يصل اليها طالبها، و يختلها [3] راصدها [4]).

اين ضرب المثل از آنجا پيدا شده است كه معروف است كفتار حيوان ابلهى است و به آسانى مى‌توان او را شكار كرد، به اين ترتيب كه صيّاد آهسته با ته پاى خود يا قطعه سنگ يا چوبدستى به در لانه كفتار مى‌زند و او به خواب مى‌رود

[1] «ضبع» (بر وزن سبع) به معنى كفتار است و گاه سال قحطى را ضبع مى‌نامند به خاطر اين كه همه چيز را مى‌خورد و از بين مى‌برد.

[2] «لدم» به گفته بسيارى از ارباب لغت به معناى كوبيدن سنگ يا چيز ديگر بر زمين است، با صدايى كه شديد نباشد. طبيعى است چنين صدايى اگر به طور مكرّر واقع شود مى‌تواند خواب‌آور بوده باشد.

[3] «يختلها» از ماده «ختل» بر وزن ختم به معناى خدعه و نيرنگ است و «مخاتله» به معناى راه رفتن آهسته به سوى صيد به طورى كه فرار نكند آمده است.

[4] «راصد» از مادّه «رصد» به معناى مراقبت كردن و در كمين نشستن است و لذا به مراقبت كردن «منجّمان» نسبت به ستارگان «رصد» گفته مى‌شود و محل آن را رصدخانه مى‌نامند.