ديوانه را سنگسار كنند»؟ گفت: «چيزى نيست و زن را رها كرد و شروع به تكبير گفتن كرد» (تكبيرى كه نشانه پيروزى بر اشتباه خود بود) [1] «مناوى» در «فيض الغدير» اين حديث را از «احمد» نقل كرده است و در ذيل آن آمده است كه عمر گفت: «لو لا علىّ لهلك عمر». [2] آنچه در بالا گفته شد بخش كوچكى است از آنچه در اين زمينه آمده است و اگر بخواهيد به سراغ همه آنها برويد كتاب مستقلى را تشكيل مى‌دهد، مرحوم «علامه امينى» يك صد مورد (آرى يك صد مورد) از موارد اشتباه او را كه در منابع معروف اهل سنّت آمده است نقل كرده و اين فصل مشهور از كتابش را به نام «نوادر الاثر فى علم عمر» ناميده است‌ [3] و اين همان است كه در خطبه فوق از آن تعبير به «كثرت لغزشها و عذرخواهى‌ها» شده است.

3- پاسخ به يك سؤال‌

ترسيمى را كه امام «على بن ابى طالب» در خطبه بالا از مشكلات و نابسامانيهاى مسلمانان در عصر خليفه دوّم كرده است ممكن است با ذهنيّتى كه بسيارى از افراد نسبت به عصر عمر دارند و آن را يك عصر پيروزى و درخشان مى شمرند منافات داشته باشد و اين سؤال را به وجود آورد كه اين گفتار چگونه با واقعيّتهاى موجود تاريخ سازگار است؟

توجّه به يك نكته دقيقا مى‌تواند به اين سؤال پاسخ دهد و آن اين كه- همان گونه كه قبلا اشاره شد- بى‌شك عصر خليفه دوّم عصر پيروزيهاى چشمگير در

[1] صحيح ابى داود، جلد 4، صفحه 140 (كتاب حدود، حديث 4399).

[2] نقل از كتاب «السبعة من السلف من الصحاح الستّة» نوشته مرحوم فيروزآبادى، صفحه 95.

[3] الغدير، جلد 6، صفحه 83 تا 324.