«بردگى سرخ‌» كه سايه شوم آن بر شرق اروپا افتاده نيز يك قيافه موحش بردگى دسته جمعى است.

گرچه طرفداران رژيم «كمونيسم» خود را يگانه مدافع حقوق بشر و آزادى وى از قيد اسارت و بندگى قلمداد مى‌كنند، ولى ترديدى نيست اگر زنجيرى از پاى بشر بردارند زنجير محكم‌تر و درشت‌ترى بر پاى او مى‌گذارند!

قطع نظر از تبليغات سياسى كه به نفع يا به ضرر اين رژيم مى‌شود، قرائن فراوانى در دست است كه مردم در ممالك كمونيستى آزادى ندارندو مخصوصاً ممالك دست نشانده آنها در شرق اروپا عملًا در يك نوع اسارت به سر مى‌برند و در تعيين سرنوشت و مقدارات خود قطعاً آزاد نيستند؛ و اگر قضاياى هولناكى را كه از اردوگاه‌هاى كار اجبارى در روسيه نقل مى‌كنند باور كنيم و تصفيه‌هاى موحش و دامنه‌دارى را كه در فاصله‌هاى كوتاه در دستگاه‌هاى آنها انجام مى‌گيرد به آن ضميمه كنيم نام اين سيستم اجتماعى را چيزى جز «بردگى دسته‌جمعى‌»! نمى‌توانيم بگذاريم.

گرچه به عقيده بعضى دوران استعمار هم دارد سپرى مى‌شود و مستعمرات يكى پس از ديگرى استقلال پيدا مى‌كنند و روزى خواهد آمد كه تمام انواع استعمار «سياه و سرخ‌» نيز از بين خواهد رفت، ولى آنچه مى‌توان گفت اين است كه در وضع فعلى تغييرات سطحى است، وروح بردگى دائماً قالب‌هاى جديدى براى خود پيدا مى‌كند و تفاوت بيشتر در عناوين و اسم‌هاى آنهاست، و تا «قوى و ضعيف‌»، از يك سو، در دنيا وجود داشته باشد، و از سوى ديگر اصول «ايمان و اخلاق‌» حكومت نكند اين وضع ادامه خواهد يافت و «استثمار بشر بوسيله بشر» هر روز به لباس تازه‌اى جلوه‌گر خواهد شد!

نظريه اسلام درباره برده‌ها!

مى‌دانيم كه اسلام در محيطى ظاهر شد كه برده‌ها در سخت‌ترين شرايط زندگى مى‌كردند، در محيطى كه زنان آزاد حق حيات نداشته باشند و زنده به خاك سپرده شوند، پيداست كه با برده‌ها كه اصولًا جزء بشر محسوب نمى‌شدند چطور معامله مى‌شد.

اسلام دست به اصلاحات وسيعى در مورد برده‌ها زد، كه در دنياى آن روز طرفدار نداشت، و اين اصلاح دامنه دار، جزئى از اصلاحات عميق و كلى اسلام در عموم شؤون زندگى انسان‌ها بود.

برنامه اصلاحى اسلام در مورد برده‌ها شامل مواد زيادى بود كه مهم‌ترين آنها در اين‌جا، بطور اجمال بيان مى‌شود:

ماده اوّل- اوّلين كارى كه اسلام براى سر و صورت دادن به وضع برده‌ها انجام داد اين بود كه آنها را در زمره اجتماع بشرى درآورد به اين ترتيب كه دامنه تكاليف و دستورات دينى راطورى توسعه داد كه آنها را هم به‌