اسم الکتاب : اخلاق در قرآن المؤلف : مكارم شيرازى، ناصر الجزء : 1 صفحة : 266
ببخشد، و همچنين نسبت به ساير معاصى و تقصيرات در مقام جبران برآيد.» [1]
***
«نيّت» و «اخلاص نيّت»
بسيارى از علماى اخلاق در آغاز بحثهاى اخلاقى سخن از «نيّت» و «اخلاص نيّت» به
ميان آوردهاند و اين دوا را از يكديگر جدا ساختهاند؛ نيّت را چيزى و اخلاص نيّت
را چيزى ديگر شمردهاند؛ ولى هنگام بحث از اين دو، تفاوت روشنى بيان نكردهاند و
مباحث خلوص نيّت را در بحث نيّت آوردهاند، به گونهاى كه تميز ميان مفهوم اين دو
مشكل است.
براى تفكيك اين دو، مىتوان چنين گفت: منظور از «نيّت» همان عزم راسخ و اراده
محكمبراى انجامكار است، قطعنظر ازاين كهانگيزه الهى درآن باشد ياانگيزههاى
مادّى.
بديهى است كار هنگامى به ثمر مىرسد كه انسان با اراده قوى و خلل ناپذير و
عزمى راسخ وارد آن شود؛ تحصيل دانش، تجارت، زارعت، كارهاى توليدى، كارهاى اجتماعى
و سياسى و خلاصه هر عمل مثبتى هنگامى به نتيجه مىرسد كه با ترديد و دو دلى آغاز
نشود؛ و اين در صورتى ممكن است كه انسان قبلًا روى برنامهاى كه مىخواهد انجام
دهد مطالعه كافى داشته باشد؛ از منافع كار و نتائج و شرايط و موانع احتمالى آن
كاملًا مطلّع باشد، و با اراده قوى وارد عمل شود، و با گامهاى استوار و محكم به
سوى مقصد حركت كند.
در طريق تهذيب اخلاق و سير سلوك الى اللَّه نيز اراده و نيّت قاطع لازم است.
افراد سست اراده هرگز به جايى نمىرسند، و با برخورد به اندك مانعى از راه مىمانند؛
اصولًا اراده ضعيف نيروى انسان را نيز تضعيف مىكند و بعكس اراده قوى تمام نيروها
و استعدادهاى درون را بسيج مىنمايد و انسان را به سوى مقصد به حركت در مىآورد.
اين همان چيزى است كه در قرآن مجيد از آن تعبير به «عزم» شده است و پيامبران
[1]. معراج السّعاده، چاپ جديد، صفحه
703 (با كمى تلخيص)
اسم الکتاب : اخلاق در قرآن المؤلف : مكارم شيرازى، ناصر الجزء : 1 صفحة : 266