و توبه اولياء اللَّه از امور نامناسبى است كه به فكر آنها مى‌گذرد.

و توبه خواص از اشتغال به غير خداست.

و توبه عوام از گناهان است و هر كدام از آنها داراى نوعى معرفت و آگاهى در آغاز و انجام توبه است. [1]

9- آثار و بركات توبه‌

توبه هرگاه حقيقى و واقعى باشد، و از اعماق جان برخيزد و جامع شرايط باشد، به يقين مقبول درگاه خدا مى‌شود، و آثار و بركاتش نمايان مى‌گردد.

شخص توبه كار پيوسته در فكر جبران گذشته است، و از آنچه از نافرمانى‌ها و عصيان از او سر زده نادم و پشيمان است.

توبه كاران واقعى، خود را از مجالس گناه دور مى‌دارند واز عواملى كه گناه را وسوسه و تداعى مى‌كند، بر حذر مى‌باشند.

توبه كاران خود را در پيشگاه خدا شرمنده مى‌بينند، و همواره درصدد كسب رضاى او هستند.

با اين علائمى كه گفته شد توبه كنندگان حقيقى را از تظاهركنندگان به توبه بخوبى مى‌توان شناخت.

بعضى از مفسّران در تفسير آيه شريفه‌ «يا ايُّهَا الَّذينَ آمَنُوا تُوبُوا الَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد به سوى خدا توبه كنيد، توبه خالص» (سوره تحريم، آيه 8) در توضيح معنى «نصوح» چنين گفته‌اند: مراد از توبه نصوح، توبه‌اى است كه مردم را نصيحت مى‌كند كه مانند آن را به جا بياورند، چرا كه آثار آن در توبه كار ظاهر شده، يا شخص توبه كار را نصيحت مى‌كند كه گناهان را ريشه كن كند، و هرگز به سوى آن باز نگردد. و بعضى آن را به توبه خالص تفسير كرده، در حالى كه بعضى ديگر نصوح را از مادّه نصاحت به معنى دو زندگى گرفته‌اند، چرا كه رشته‌هاى دين و ايمان را كه گناه پاره‌

[1]. بحارالانوار، جلد 6، صفحه 31