3- عموميّت توبه‌

«توبه» مخصوص به گناه يا گناهان خاصى نيست، و شخص و اشخاص معيّنى را شامل نمى‌شود، و زمان محدودى ندارد، و سنّ و سال و عصر و زمان خاصّى در آن مطرح نيست.

بنابراين، توبه از تمام گناهان است و نسبت به همه اشخاص و در هر زمان و هر مكان مى‌باشد، همان گونه كه اگر شرايط در آن جمع باشد بقبول درگاه الهى خواهد بود.

تنها استثنايى كه در قبول توبه وجود دارد و در قرآن مجيد به آن اشاره شده اين است كه اگر انسان زمانى به سراغ توبه رود كه در آستانه برزخ قرار گرفته و مقدّمات انتقال او از دنيا فراهم شده است و يا عذاب الهى فرا رسد (مانند توبه فرعون هنگامى كه عذاب الهى فرا رسيد و در ميان امواج نيل در حال غرق شدن بود) پذيرفته نمى‌شود، و در آن زمان درهاى توبه بسته خواهد شد، زيرا اگر كسى در آن حال توبه كند، توبه او اضطرارى است نه اختيارى و توأم با ميل و رغبت؛ قرآن مى‌گويد:

«وَ لَيْسَتِ التَّوبَةُ لِلَّذِيْنَ يَعْمَلُونَ السَيِّئاتِ حَتَّى اذا حَضَر احَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ انّى‌ تُبْتُ الآنَ وَ لَا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَ هُمْ كُفَّارٌ اولئِكَ اعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً اليماً؛

توبه كسانى كه كارهاى بدى انجام مى‌دهند و هنگامى كه مرگ يكى از آنها فرا رسد مى‌گويد: الآن توبه كردم، پذيرفته نيست و نه توبه كسانى كه در حال كفر از دنيا مى‌روند (و در عالم برزخ توبه مى‌كنند) اينها كسانى هستند كه عذاب دردناكى برايشان فراهم شده است!» [1]

در داستان فرعون مى‌خوانيم: هنگامى كه فرعون و لشكريانش وارد مسير خشكى داخل دريا شدند و ناگهان آبها فرو ريختند و فرعون در حال غرق شدن بود گفت:

«امَنْتُ انَّهُ لاالهَ الَّا الَّذِى‌ امَنَتْ بِهِ بَنُواسْرائيلَ وَ انَا مِنَ الْمُسلِمينَ؛

من ايمان آوردم كه هيچ معبودى جز آن كسى كه بنى اسرائيل به او ايمان آورده‌اند نيست، و من از مسلمين هستم!» [2]

ولى بلافاصله جواب شنيد:

«آلْئنَ وَ قَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ وَ كُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدينَ‌

؛ الان ايمان مى‌آورى؟! در حالى كه قبلًا عصيان كردى و از مفسدان بودى (توبه‌ات در اين حال پذيرفته‌

[1]. سوره نساء، آيه 18

[2]. سوره يونس، آيه 90