اسم الکتاب : اخلاق در قرآن المؤلف : مكارم شيرازى، ناصر الجزء : 1 صفحة : 175
وراثت خانوادگى و تربيتهائى كه از نونهالان در دامن مادر و آغوش مادر
مىبينند توجّه داشت و اهمّيّت اين دوران در ساختار شخصيّت انسانها را هرگز فراموش
نكرد.
***
4- تأثير علم و آگاهى در تربيت
ديگر از زمينههاى پرورش اخلاق بالا بردن سطح علم و معرفت افراد است، چرا كه
هم با دليل منطقى و هم با تجربههاى فراوان به ثبوت رسيده است كه هر قدر سطح معرفت
و دانش الهى انسان بالاتر برود فضائل اخلاقى در او شكوفاتر مىشود؛ و بعكس، جهل و
فقدان معارف الهى ضربه شديد بر پايه ملكات فضيله وارد مىسازد و سطح اخلاق را
تنزّل مىدهد.
در آغاز اين كتاب در بحث رابطه «علم» و «اخلاق» بحث فشردهاى درباره پيوند اين دو داشتيم، و گفتيم بعضى
از دانشمندان و فلاسفه آنقدر در اين باره مبالغه كردهاند كه گفتهاند «علم مساوى است با اخلاق».
و به تعبير ديگر، علم و حكمت سرچشمه اخلاق است (آن گونه كه از سقراط نقل شده)
و رذائل اخلاقى معلول جهل و نادانى است.
مثلًا، انسانهاى متكبّر و حسود به اين دليل گرفتار دو رذيله شدهاند كه از
آثار شوم و زيانهاى حسد و تكبّر بى خبرند؛ آنها مىگويند هيچ كس آگاهانه به دنبال
بديها و زشتيها نمىرود.
بنابراين اگر سطح معرفت جامعه بالا رود كمك به ساختار سالم اخلاقى آنها
مىكند.
هرچند اين سخن مبالغه آميز است، و تنها از يك زاويه به مسائل اخلاقى در آن
نگاه شده است، ولى اين واقعيّت را نمىتوان انكار كرد كه علم، يكى از عوامل زمينهساز
اخلاق است و به همين دليل افرادى كه گرفتار جهل و جاهليّت هستند آلودگى بيشتر
دارند و عالمان آگاه كه داراى معارف الهى هستند آلودگى كمترى دارند هر چند هر يك
از اين دو نيز استثناهائى دارند!
به همين دليل، در قرآن مجيد در مورد دعوت پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله
مىخوانيم كه او
اسم الکتاب : اخلاق در قرآن المؤلف : مكارم شيرازى، ناصر الجزء : 1 صفحة : 175