درختانش جارى است، جاودانه در آن خواهند ماند».

در اينجا سؤالى پيش مى‌آيد و آن اين‌كه چگونه مى‌توان قبول كرد كه انسانى در تمام عمر خود كه حداكثر هشتاد يا صد سال بيشتر نيست كار بدى كرده ولى ميليون‌ها سال و بيشتر كيفر آن را ببيند.

البته اين مطلب در مورد پاداش مهم نيست، زيرا درياى رحمت الهى، وسيع است و پاداش هر چه بيشتر باشد نشانه رحمت و فضل بيشتر است، امّا در مورد اعمال بد، چگونه عذاب جاودانه در برابر گناهان محدود قرار مى‌گيرد؟ و چگونه مى‌توان آن را با توجّه به اصل عدالت خداوند توجيه كرد؟

آيا نبايد يك نوع تعادل در ميان گناه و مجازات برقرار باشد.

پاسخ:

براى رسيدن به راه حل نهايى اين بحث بايد به چند نكته دقيقاً توجّه داشت:

الف- مجازات‌ها و كيفرهاى رستاخيز چندان شباهت به مجازات‌ها و كيفرهاى اين جهان ندارد كه مثلًا شخصى مرتكب تجاوز و سرقت شده و او را مدّتى به زندان مى‌افكنند، بلكه مجازات‌هاى قيامت بيشتر به صورت آثار اعمال و خاصيت كارهاى انسان است.

به تعبير روشن‌تر دردها و رنج‌هايى كه گنهكاران در جهان ديگر مى‌كشند اثر و نتيجه اعمال خود آنهاست كه دامانشان را فرا مى‌گيرد.

قرآن مجيد در اين جا تعبير روشنى دارد، مى‌گويد: «فاليوم‌