اراده، از قلمرو و قدرت او نمى‌تواند بيرون باشد وگرنه شرك لازم مى‌آيد.

به عبارت روشن‌تر: ما نمى‌توانيم قائل به دو خدا باشيم يكى خداى بزرگ كه عالم را آفريده و ديگرى خداى كوچك يعنى انسان كه در اعمال خودش مستقل و تام‌الاختيار است و حتّى خداوند هم نمى‌تواند در محدوده اعمال او اثر بگذارد!

اين شرك است، اين دوگانه‌پرستى و چندگانه‌پرستى است. مهم آن است كه ما هم انسان را آزاد بدانيم و صاحب اختيار، و هم خدا را حاكم بر او و اعمال او بدانيم.

2- مكتب واسطه‌

نكته باريك همين جاست كه تصور نكنيم ميان اين دو تضاد است. نكته باريك اين است كه ما هم‌ «عدالت» خدا را كاملًا بپذيريم و براى بندگان «آزادى و مسئوليت» قائل شويم، و هم‌ «توحيد» و حاكميت او بر تمام جهان هستى، و اين همان چيزى است كه از آن تعبير به‌ «امر بين الامرين» مى‌شود (يعنى مطلبى كه در ميان دو عقيده افراطى و نادرست قرار گرفته).

از آنجا كه بحث كمى پيچيدگى دارد اجازه دهيد با يك مثال واضح آن را روشن سازيم.

فرض كنيد شما با يك دستگاه قطار برقى مشغول مسافرت هستيد و راننده قطار شماييد. يك سيم برق قوى در سرتاسر مسير قطار