و: كشتزارها و دامها را بين خدا و بُتان تقسيم كردن‌

قرآن‌

و [مشركان‌] براى خدا از آنچه كِشت و دامها كه آفريده است، سهمى گذاشتند، و به پندار خودشان گفتند: اين، ويژه خداست و اين، ويژه بُتان ما. پس آنچه خاصّ بتانشان بود به خدا نمى‌رسيد، و [لى‌] آنچه خاصّ خدا بود، به بتانشان مى‌رسيد؛ چه بد داورى مى‌كنند.

و به زعم خودشان گفتند: اينها دامها و كشتزار [هاى‌] ممنوع است كه جز كسى كه ما بخواهيم، نبايد از آن بخورد، و دامهايى است كه [سوار شدن بر] پشت آنها حرام شده است؛ و دامهايى [داشتند] كه [هنگام ذبح،] نام خدا را بر آن [ها] نمى‌بردند، به صرف افترا بر [خدا] به زودى [خدا] آنان را به خاطر آنچه افترا مى‌بستند، جزا مى‌دهد.

و از آنچه به ايشان روزى داديم، نصيبى براى آن [خدايانى‌] كه نمى‌دانند [چيست‌]، مى‌نهند. به خدا سوگند كه از آنچه دروغ بر مى‌بافتيد، حتماً سؤال خواهيد شد.

بيان:

عقيده جاهلانه به شريكان متعدد (اصنام) براى خداوند، اعراب را بر آن مى‌داشت تا به بناى بتكده و تأمين معاش خدمتگزاران آنها روى آورده، آنان را شريك زندگى خود قرار دهند و در دارايى عمده خود، «دام و زراعت» را با آنان تقسيم كنند و نصيبى را براى آنان در كنار سهم خداوند، معيّن كنند؛ سهم خداوند را به مصارف عمومى، همچون اطعام مهمانان و در راه ماندگان مى‌رساندند و نصيب اصنام را در اختيار خدمتگزاران بتها مى‌گذاردند.

افزون بر اين، خدمتگزاران پر طمع و حريص بتكده‌ها، هر گاه آفتى به زراعت مى‌رسيد و يا رشد كمترى مى‌كرد و يا با نصيب خداوند مخلوط مى‌گشت، با ترفند مكّارانه «خدا غنى است»، سهم خود را به تمام و كمال، استيفا مى‌كردند و كسرى آن را از سهم خداوند، جبران مى‌كردند و هيچ گاه در جهت جبران سهم خداوند از سهم اصنام برنمى‌آمدند. اين كاهش و افزونى در محصول، گاه نتيجه ترفندهاى پيشين بود؛ بدين گونه كه هنگام آبيارى، اگر آب زمينى كه نصيب خداوند در آن كِشت شده بود، به زمين اصنام مى‌رفت، جلوى آن را نمى‌گرفتند؛ امّا در حالت عكس آن، آب را مى‌بستند.

سنّت پوشالى تقسيم و تشريك، در دام نيز جريان داشت كه در بيان فصل پيشين به آن اشاره شد.