19. ابن حِبّان‌

ابو حاتم محمّد بن حبّان تميمى بُستى، به سال 354 هجرى در هشتاد سالگى وفات يافت. و در بُسْت (شهرى در افغانستان، بين سيستان و غزنين و هرات) نزديك خانه‌اش دفن شد.

ابن حبّان، ثقه و از حافظان حديث و علماى مهم جرح و تعديل بوده كه در سجستان (سيستان)، اقامت داشته است.

نقل شده كه وى، وجود حد را براى خداوند، انكار كرده و به همين دليل، او را از وطنش سجستان، بيرون كرده‌اند. ذهبى در شرح حال ابن حبان، بعد از نقل اين واقعه، هم منكران حد براى خدا و هم اثبات كنندگان آن را خطا كار دانسته است؛ زيرا به گفته وى، در اين خصوص، آيه و حديثى وجود ندارد و سكوت، بهتر است؛ امّا به خلاف وى، سُبكى اثبات كنندگان حد براى خداوند را سزاوارتر به اخراجِ از شهر دانسته است تا كسانى كه خداوند را منزّه از داشتن جسم دانسته‌اند و براى آن، حد قائل نشده‌اند.

نيز نقل گرديده كه ابن حبان گفته است: نبوّت، علم و عمل است. به همين خاطر، به وى نسبت «زنديق» دادند و حتى اين نظر وى را به خليفه وقت گزارش دادند و خليفه، دستور قتل وى را صادر كرد، در حالى كه به گفته ذهبى، سخن مذكور را مى‌توان بر اين معنا حمل كرد كه منظور ابن حبّان، دو رُكن اصلى نبوت بوده است، نه كافى دانستن علم و عمل براى رسيدن به مقام پيامبرى.

وى در حديث و رجال و تاريخ، صاحب تأليفات بسيارى است كه مهم‌ترين‌