نگرديده است‌[1]. بخارى، معمولًا در شرح‌حال راويان، نمونه‌اى از روايات آنان را ذكر كرده است و برخى از مشايخ و شاگردان آنان را نيز نام برده است.

ج) الجرح والتعديل، تأليف عبد الرحمان بن محمّد بن ادريس حنظلى رازى، معروف به ابن ابى حاتم رازى (م 327 ق).

اين كتاب، جامع‌ترين اثر در جرح و تعديل است و مؤلّف آن از التاريخ الكبير بخارى پيروى كرده است، جز اين‌كه وى به خلاف بخارى، از الفاظ جرح و تعديل، بسيار استفاده كرده است و اقوال عدّه زيادى از علماى جرح و تعديل را در شرح‌حال راويان، نقل كرده است.[2] ابن ابى حاتم، كتاب خود را با رعايت حروف معجم، بر اساس حرف اوّل نام راويان و سپس نام پدران آنان مرتّب كرده است. وى اسامىِ صحابيان را نيز در هر يك از حروف معجم، مقدّم داشته است. مؤلّف پيش از بيان شرح‌حال راويان، مقدّمه مفصّلى در قواعد جرح و تعديل و شرح حال خصوصِ ائمه جرح و تعديل، ذكر كرده است كه به «تقدمة المعرفة لكتاب الجرح والتعديل» معروف است. اين كتاب، شامل شرح حال 18040 راوى است.

4. كتاب‌هاى خاص ضعفا

مراد از اين گونه كتاب‌ها، كتاب‌هايى است كه فقط به شرح حال راويان ضعيف پرداخته‌اند. اين كتاب‌ها را به دو دسته كلّى مى‌توان تقسيم كرد: يك دسته، كتاب‌هايى كه تنها به ذكر راويان ضعيفى پرداخته‌اند كه ضعف آنان، نزد ائمه جرح و تعديل، ثابت شده است و دسته ديگر، كتاب‌هايى است كه در دايره‌اى وسيع، علاوه بر شرح‌حال راويان ضعيف دسته اوّل، به شرح حال كلّيه راويانى پرداخته كه‌

[1]. ر. ك: بحوث فى تاريخ السنة المشرّفة، ص 114.

[2]. همان، ص 121.