1. كتاب‌هاى درباره شناخت صحابيان‌

در جامع المسانيد و برخى كتاب‌هاى ديگر، ابو عبيده معمّر بن مثنّى (م 208 ق) از مؤلفان اثر در شناخت صحابيان ذكر شده است‌[1]. بنا بر اين با توجّه به تاريخ وفات وى، نامبرده اولين مؤلّف در شناخت صحابيان است.

فاضل معاصر دكتر اكرم ضياء عمرى‌[2] نيز ابوعبيده را اوّلين مصنّف در مورد شناخت صحابيان ذكر كرده است‌[3]؛ امّا سخاوى در فتح المغيث، از ابن حجر نقل كره است:

تا آن جا كه من مى‌دانم، بخارى (م 256 ق) اوّلين مصنّف در شناخت صحابيان بوده است.[4]

بخارى نيز كتاب تاريخ الصحابة را در شناخت صحابيان نگاشته است؛ ليكن به يقين، سخن ابن حجر درست نيست؛ زيرا حتى با صرف‌نظر از ابو عبيده، على بن مدينى (م 233 ق) با تأليف كتاب معرفة من نزل من الصحابة سائر البلدان، در اين زمينه پيش‌تر از بخارى محسوب مى‌شود، چنان كه سخاوى نيز ابتدا از كتاب مزبور و مؤلّف آن و سپس از بخارى ياد كرده است‌[5]. به هر حال، در حال حاضر، هيچ نسخه‌اى از سه كتاب مذكور موجود نيست.

كتاب‌هاى موجود و متداول در شناخت صحابيان، عبارت‌اند از:

[1]. به نقل از: علم الرجال، ص 98( پاورقى).

[2]. نامبرده به سال 1942 م، در موصل متولّد شده است و در حال حاضر، استاد تاريخ سنّت نبوى دردانشگاه اسلامى مدينه منوّره است و تاكنون به تأليف و تصحيح كتاب‌هاى زياد توفيق يافته كه مهم‌ترين آنها عبارت‌اند از: بحوث فى تاريخ السنة المشرّفة و موارد الخطيب فى تاريخ السنة بغداد.

[3]. بحوث فى تاريخ السنة المشرّفة، ص 64.

[4]. فتح المغيث، السخاوى، ج 3، ص 78.

[5]. همان جا.