حكمت‌هاى علمى و عملى و حقيقى، هر يك به منزله پلّه‌هاى نردبان استوارى هستند كه انسان با بهره‌گيرى از آنها، به قلّه كمال انسانيّت، صعود مى‌كند. جالب توجّه است كه بدانيم پلّه اوّل اين نردبان (حكمت علمى) را فرستادگان خداوند متعال، بنا نهاده‌اند. پلّه دوم (حكمت عملى) را انسان، خود بايد بسازد و پس از ساخته شدن آن، آخرين پلّه جهش به مقام انسان كامل (يعنى حكمت حقيقى) را خداوند متعال، آماده مى‌سازد.

اينك، توضيح كوتاهى درباره اين سه نوع حكمت:

1. حكمت علمى‌

مقصود از حكمت علمى، هر گونه دانستنى يا معرفتى است كه براى صعود به مقام انسان كامل، ضرورى است. به سخن ديگر، هم دانش مربوط به عقايد، «حكمت» است، هم دانش مربوط به اخلاق، و هم دانش مربوط به اعمال. از اين روست كه قرآن كريم، پس از ارائه ره‌نمودهاى گوناگون در عرصه‌هاى اعتقادى و اخلاقى و عملى، همه آنها را حكمت مى‌نامد و مى‌فرمايد:

«ذلِكَ مِمَّا أَوْحى‌ إِلَيْكَ رَبُّكَ مِنَ الْحِكْمَةِ.[1]

اين [سفارش‌ها] از حكمت‌هايى است كه پروردگارت به تو وحى كرده است».

اين مفهوم از حكمت، نخستين فلسفه بعثت انبياى الهى است. قرآن كريم، در آيات متعدّدى، بر اين مطلب، تأكيد كرده است، از جمله در اين آيه:

«لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ‌

[1] اسراء: آيه 39.