تحليلى درباره حكمت ختم نبوّت‌

سخن درباره حكمت ختم نبوّت، بسيار است؛ ولى آنچه در اين جا به طور اجمال مى‌توان بدان اشاره كرد، اين است كه فلسفه بعثت انبياى الهى، ارائه برنامه تكامل جامعه بشر است. اين برنامه، بايد به تدريج به مردم ابلاغ شود؛ زيرا جامعه در طول تاريخ، همانند كودكى است كه در دامن تعليم و تربيت انبياى الهى پرورش مى‌يابد، لذا برنامه انبيا در دوران‌هاى مختلف زندگىِ اين كودك، بايد متناسب با مزاج و استعداد او باشد و بر اين اساس، در چهار مقطع از مقاطع تاريخِ پيش از اسلام، شكل اجرايىِ برنامه انبيا تغيير كرده و اين تغييرات، توسّط چهارتن از پيامبران بزرگ الهى كه صاحب كتاب و شريعت بوده‌اند و آنان را پيامبران تشريع مى‌ناميم به جامعه بشر ابلاغ گرديده است. اين پيامبران عبارت‌اند از: نوح، ابراهيم، موسى و عيسى عليهم السلام.

ساير پيامبران الهى، مبلّغ شريعت پيامبران تشريع بوده‌اند، و رهبرىِ الهى به وسيله آنان تداوم يافت، تا هنگامى كه مزاج جامعه براى دريافت آخرين پيام‌هاى الهى، آمادگى پيدا كرد، و در اين هنگام بود كه آخرين و كامل‌ترين برنامه‌هاى تكامل انسان، در مجموعه‌اى به نام قرآن، به وسيله خاتم انبيا به بشر ابلاغ شد و با ابلاغ اين پيام، سلسله پيامبران پايان يافت.

پيامبر خدا در روايتى اين تحليل را ضمن يك مَثَل ساده بيان فرموده:

مَثَلي فِي النَّبيِّينَ كَمَثَلِ رَجُلٍ بَنى دارا فَأحسَنَها و أكمَلَها وجَمَّلَها وتَرَكَ مِنها مَوضِعَ لَبِنَةٍ لَمْ يَضَعها، فَجَعَلَ النَّاسُ يَطوفونَ بِالبِناءِ ويَعجَبونَ مِنهُ ويَقولونَ: لَو تَمَّ مَوضِعُ‌