(م 1299 ق).[1]

شرح و حاشيه نويسى بر «تهذيب الأحكام»

تهذيب الأحكام، يكى ديگر از كتاب‌هاى چهارگانه حديث شيعه در دوره متقدّمان است كه به وسيله ابو جعفر محمّد بن حسن طوسى (م 460 ق) تأليف شد. اين كتاب كه 13590 روايت را در قالب 23 كتاب فقهى و 393 باب در خود جاى داده، همواره مورد مراجعه فقها و محدّثان شيعه بوده است و شروح و حواشى متعدّدى بر آن نگاشته‌اند. بخشى از اين شروح، در قرن‌هاى دوازدهم و سيزدهم بوده است كه بدانها اشاره مى‌شود:

1. مقصود الأنام فى شرح تهذيب الأحكام‌، از سيّد نعمة اللَّه بن عبد اللَّه جزايرى (م 1112 ق). كتاب در دوازده مجلّد، نگاشته شده است.[2]

2. غاية المرام فى شرح تهذيب الأحكام‌، از سيّد نعمة اللَّه بن عبد اللَّه جزايرى. اين كتاب، اختصار مقصود الأنام در هشت مجلّد است. شارح به چند روايت هر باب، يك جا اشاره كرده و سپس، درباره متن و سند هر يك، بحث مى‌كند. نسخه‌هايى از آن در كتاب‌خانه آية اللَّه مرعشى موجود است. هر يك از اين نسخه‌ها، شامل برخى مجلّدات كتاب است.[3]

دو مجلّد آن با تحقيق سيّد طيّب جزايرى در قم به چاپ رسيده است.

3. الحاشية على التهذيب‌، از سليمان بن عبد اللَّه ماحوزى (م 1121 ق).[4]

4. الحاشية على التهذيب‌، از محمّد بن حسين خوانسارى (آقا جمال)

[1]. الذريعة، ج 6، ص 225.

[2]. فهرست نسخ خطّى كتاب‌خانه مجلس شوراى اسلامى، ج 26، ص 196( ش 7703)؛ الذريعة، ج 22، ص 113.

[3]. فهرست نسخ خطّى كتاب‌خانه آية اللَّه مرعشى، ج 7، ص 265-/ 269( ش 2690- 2696) و ج 15، ص 335( ش 5953) و ج 16 ص 129( ش 6127)، ص 130( ش 6128) و ج 13، ص 141( ش 4843).

[4]. الذريعة، ج 6، ص 51.