العقل، ولا يأتيه الباطل من بين يديه، ولا من خلفه، وأنّه لا جبر ولا تفويض، ولكن أمر بين أمرين وبالجملة لا فرق بين الفعل وبين إرادة الفعل في صدورهما من الإنسان بالإرادة والاختيار في وجوب انتهائهما في سلسلة الصدور والاستناد إلى إرادة الفعال الحقّ الواجب بالذات جلّ سلطانه، وكيف يصحّ للممكن بالذات وجود وجوب لا من تلقاء الاستناد إلى الموجود الواجب بالذات فليثبت‌[1].

اين بود كلام كليمى فام سيّد حكما و سند علما- رضوان اللَّه عليهم أجمعين-.

لمؤلّفه:

سخن هشتم‌

محقّق طوسى- طاب ثراه القدّوسي- در كتاب اوصاف اشراف گويد: توكّل نه چنان است كه دست از همه كار بدارد و گويد: به خدا گذاشتم، بل چنان بود كه بعد از آنكه او را يقين شده باشد كه هر چه جز خدا است از خداست و بسيار چيزهاست كه در عالم به حسب شروط و اسباب واقع مى‌شود؛ چه قدرت و اراده خداى تعالى به چيزى كه تعلّق گيرد دون چيز ديگر لامحاله به‌حسب شرطى و سببى كه مختصّ باشد به آن چيز تعلّق گيرد علم و قدرت و اراده خويشتن را از جمله شروط و اسباب شمرد كه مختصّ ايجاد بعضى امور باشد كه او آن امور را به‌خود نسبت مى‌دهد[2].

پس بايد كه در آن كارها كه قدرت و اراده او شرط و سبب وجود آن است بجدّتر باشد، مانند كسى كه به توسّط او كارى مخدوم و موجد و محبوب او خواهد تمام شود.

و چون چنين باشد، جبر و قدر متّحد و مجتمع شده باشد، چه انكار را اگر نسبت به موجد دهد جبر در خيال آيد و اگر نسبت به شرط دهد قدر در خيال آيد و چون به نظر راست تصوّر كند نه جبر مطلق باشد ونه قدر مطلق.

[1]. القبسات، ص 473- 475.

[2]. أوصاف الأشراف، ص 84.