چنانكه از اين بيت سلطان، مفهوم مستعدّ آن مى‌شود:

و وجه دلالت اين بيت بر آنچه گفتيم با اينكه مفهوم، مستعدّ آن تواند شد، بعد از اين نيز بيان خواهد شد.

سخن ششم:

آنكه جبرى نيست، يعنى در نفس فعل به اين معنى كه نفس فعل به اراده و اختيار بنده است و تفويض نيست، يعنى در اراده و اختيار فعل به اين معنى كه اراده و اختيار فعل به اراده و اختيار بنده، اين است دفعاً للدور والتسلسل.

و چون بنده در نفس فعل مختار باشد و در اراده فعل موجب و غير مختار بود، پس «أمر بين أمرين» باشد كه فعل به اراده بنده بود و اراده بنده به ايجاب خدا.

اين سخن در تحقيق «أمر بين أمرين» مشهور است و در كتب حكميّه و كلاميّه مسطور است و به اين مضمون چند بيتى در فصل اوّل گذشت.

مؤلّف گويد: در اين سخن نيز تأمّل است به چندين وجه:

اوّل: آنكه ظاهر حديث «أمر بين أمرين» و آنچه از كلام اهل بيت عليهم السلام در بيان معنى اين حديث شريف ظاهر مى‌شود عموم نفى است نه نفى عموم.

پس جبر بكلّى منتفى باشد، در هيچ چيز جبر نباشد، نه اينكه در همه چيز جبر نباشد، يا در بعضى نه در بعضى باشد و همچنين است تفويض.

دوم: بنابر اين أمرين باشد نه «أمر بين أمرين»؛ چه «أمر بين أمرين» امرى باشد ذو جهتين و بين بين.

و در اين سخن چنين امرى در ميان نيست؛ زيرا كه نفس فعل كه اختيارى است اختيارى صرف است كه در آن شايبه از عدم اختيار نيست و اراده فعل كه اختيارى نيست غير اختيارى صرف است كه در آن شايبه از اختيار نيست.

سيّم: آنكه بديهه شاهد است به‌عدم فرق ميانه نفس فعل و ميانه اراده فعل و