رساله حاضر

پيشتر آمد كه مؤلف اين اثر را در غربت و دورى از وطن خود و شايد زمان حضور در درس صاحب وسائل در ارض اقدس رضوى، براى رفع اشكالات شاگردانش نوشته است. از آنجا كه از شاگرديش نزد شيخ حر ياد مى‌كند، بايد تأليف كتاب بعد از سال 1073 ق (سال ورود شيخ حر عاملى به مشهد) بوده باشد. و از آنجا كه استاد را با دعاى «ايده اللَّه تعالى» تكريم نموده، لذا تأليف كتاب، قبل از وفات صاحب وسائل به سال 1104 ق بوده است.

او اثر خود را فتح الباب لمغلقات هذا الكتاب ناميده است و فهرست‌نگار كتابخانه وزيرى «فتح الباب لمغلقات الكافى للكلينى» ذكر كرده است كه ما نام انتخابى مؤلف را بدون تصرف براى اين رساله آورده‌ايم.

تنها نسخه موجود از اين اثر، در كتابخانه نيك مرد خير انديش مرحوم حجة الاسلام سيد على محمّد وزيرى يزدى در دار العباده يزد نگهدارى مى‌شود. اين رساله اولين رساله از مجموعه‌اى مربوط به قرن يازدهم و دوازدهم است كه بدون تاريخ كتابت، نام كاتب و يا هيچ توضيحى كه گوياى تاريخ آن باشد، به خط ثلث نگارش يافته است. رساله پنجم اين مجموعه شرح الفقه الاكبر ابو حنيفه از مغنيساوى و داراى تاريخ كتابت 1109 ق است.

فتح الباب از ابتداى الكافي با شرح خطبه آن آغاز مى‌شود و چنانكه از نام آن پيداست به مواضع مشكل و معضلات كتاب پرداخته است. سوگمندانه نسخه موجود تنها تا شرح حديث سوم از باب ثواب العالم والمتعلم را دربردارد و نمى‌دانيم، آيا تأليف آن ادامه داشته و به دست ما نرسيده است و يا اينكه اصلًا تأليف ناتمام مانده است‌[1].

به هر حال تصحيح اين اثر از روى تنها نسخه موجود آن تقديم جويندگان معارف و دوست‌داران ميراث ارزشمند اسلامى- ايرانى مى‌شود.

مهدى سليمانى آشتيانى‌

[1]. فهرست نسخه‌هاى خطى كتابخانه وزيرى يزد، ج 2، ص 751، ش 912، رساله اول مجموعه.