نشود، مگر به غصب مال مردم و بخيلى؛ و دوستىِ مردم ميسّر نشود، مگر به ترك دين و پيروى خواهش‌ها. پس كسى كه آن زمان را دريابد و صبر كند بر پريشانى با وجود آن كه قدرت داشته باشد بر توانگرى و تحصيل مال از ممرّ حرام، و صبر كند بر دشمنى‌اى كه مردم به او كنند با آن كه تواند ايشان را دوست خود ساخته به همراهى با ايشان در فسوق و محرّمات، و صبر كند بر مذلّت و خوارى در ميان مردم، با آن كه تحصيلِ عزّت تواند نمود از راه‌هاى باطل، خداى- عزَّ و جلَّ- چنين كسى را ثواب پنجاه صدّيق مى‌دهد از آن صدّيقانى كه اذعان به نبوّت من كرده باشند.[1] و از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام روايت نموده كه سائلى پرسيد كه: صبرِ جميل، كدام است؟

حضرت فرمود كه: صبر جميل، آن است كه شكايت مصيبت به مردم نكنند.[2] و از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود كه: ما صابريم و شيعه ما صابرترند از ما. پس يكى از اصحاب گفت: جعلتُ فداك! چون شده كه شيعه شما صابرترند از شما؟[3] حضرت فرمود: از براى آن كه ما صبر مى‌كنيم بر چيزى چند[4] كه مى‌دانيم خصوصيات عاقبت آنها را، و شيعيان ما با آن كه نمى‌دانند، صبر مى‌كنند.[5]

[فضليت حلم و وقار]

و امّا [وَقار] كه عبارت از حِلم است و بردبارى، چنانچه گذشت. پس احاديث در فضل آن، بسيار است. از آن جمله، روايت كرده سيّد جليل القدر سيّد رضى رضى الله عنه در كتاب نهج البلاغة كه حضرت امير المؤمنين عليه السلام فرمود كه: «الْحِلمُ غِطاءٌ ساتِرٌ، وَ الْعَقْلُ حِسامٌ قاطع، فاسْتُرْ خَلَلَ خُلْقِكَ بِحِلْمِكَ وَ قاتِل هَواك بِعقلِكَ»؛ يعنى: حِلم، پرده‌اى است پوشاننده و عقل، شمشيرى است بُرنده. پس بپوشان رخنه و عيبى كه در خُلق تو بوده باشد، به حِلم، و قتال كن با خواهش و هواهاى نفسانى خود، به عقل.

و محمّد بن يعقوب كلينى رحمه الله از حضرت على بن الحسين عليهما السلام روايت كرده كه حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود كه: از جمله بهترين و دوست‌ترين راه‌ها كه بنده را به قرب الهى مى‌رساند، آشاميدن دو جرعه است: يكى جرعه خشم و غضب كه آن را بياشامد و حِلم و بردبارى را مانعِ‌

[1]. همان، ص 91، ح 12.

[2]. همان، ص 93، ح 23.

[3]. ب:« از شما صابرترند».

[4]. ب:-« چند».

[5]. همان، ح 25.