غايبانه، به صفتى كه در او باشد و مردمْ ندانند، او را غيبت كرده؛ و كسى كه او را ياد كند به صفتى كه در او نباشد، بهتان زده است او را.[1] و از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود: غيبت، آن است كه در باب برادر خود، بگويى چيزى را كه خداى تعالى بر او پوشانيده. و امّا چيزى ظاهر كه در او باشد (مثل: تندى و تعجيل)، پس آن غيبت نيست. و بهتان، آن است كه بگويى در باب او چيزى را كه در او نباشد.[2]

[مصاديق غيبت‌]

و از بعضى احاديث، ظاهر مى‌شود كه بهتان، از جمله افراد غيبت است‌[3] و ممكن است كه غيبت را بر دو معنى اطلاق كنند يا آن كه جدا كردن بهتان، بنا بر آن باشد كه معصيتى ديگر در ضمن آن هست كه آن، كذب باشد. و بعضى از علما گفته‌اند كه غيبت، اعمّ از آن است كه به زبان باشد يا به اشاره يا به حكايت، مثل تقليد كردن شخصى كه لَنگ باشد.

و از بعضى احاديث، ظاهر مى‌شود كه غيبت، منحصر در گفتن به زبان نيست، چنانچه برقى رحمه الله در كتاب محاسن روايت كرده از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام كه شخصى به آن حضرت گفت كه:

به ما رسيده كه حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله مى‌فرموده كه: خداى تعالى، دشمن مى‌دارد خانه‌اى را كه در آن جا گوشتِ بسيار خورند. فرمود كه: آنچه خداى تعالى دشمن مى‌دارد، خانه‌اى است كه در آن جا گوشتِ مردم خورند. و حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله گوشتْ بسيار مى‌خورد و گوشت را دوست مى‌داشت.

بعد از آن فرمود كه: زنى به خدمت حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله آمد كه چيزى از آن حضرت، سؤال كند و عايشه، پيش آن حضرت بود. چون آن زن برگشت، عايشه به دست اشارت كرد كه قد او كوتاه است، و آن زن، كوتاه بود. حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله به عايشه فرمود كه: خلال كن! گفت: يا رسول اللَّه! من چيزى نخورده‌ام. فرمود كه: خلال كن! بعد از آن كه خلال كرد، پارچه گوشت از دهانش بيرون آمد.[4] و ممكن است كه تخصيص دادن غيبت به قول، چنانچه ظاهر بعضى اخبار است، بنا بر آن باشد كه فرد شايعِ متعارف غيبت، آن است كه به قول باشد، نه از جهت انحصار، و از اين حديثْ ظاهر مى‌شود كه ترك حيوانى كه در شرعْ وارد شده، نخوردن گوشت مؤمنان است، نه حيواناتى كه‌

[1]. الكافى، ج 2، ص 358، ح 6.

[2]. همان، ح 7.

[3]. همان، ص 357، ح 3.

[4]. المحاسن، ج 2، ص 45 و 46، ح 410.