دشوارتر است از اصلِ عمل. شخصى پرسيد كه: باقى داشتن عمل، كدام است؟ فرمود كه: مردى عطايى مى‌كند و چيزى از براى محضِ رضاى الهى صرف مى‌كند و آن را در نامه عملش، حَسَنه مخفى مى‌نويسند و بعد از آن كه به كسى نقل مى‌كند، حسنه علانيه مى‌نويسند و بار ديگر كه نقل مى‌كند، آن را عمل ريا مى‌نويسند.[1] و از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود: زود باشد كه زمانى بيايد كه باطن‌هاى مردم در آن زمان، بد باشد و ظاهرهاى ايشان، خوب باشد و غرضشان در اظهار خوبى، طمعِ در دنيا باشد و به اعمال خير، قصد تحصيل رضاى الهى نداشته باشند و دين ايشان، ريا باشد و خوف الهى به ايشان آميخته نباشد. پس خداى تعالى، همه ايشان را به عِقاب، مبتلا سازد و بعد از آن، خداى تعالى را بخوانند (چنانچه كسى در حال غرق شدن بخواند) و دعاى ايشان را مستجاب نسازد.[2] و از آن حضرت، روايت كرده كه به عبّاد بصرى خطاب فرمود كه: ويلك، اى عبّاد! از ريا بپرهيز؛ زيرا كه كسى كه كارى از براى غير خداى تعالى مى‌كند، خداى تعالى، او را به آن كس كه به جهت او آن كار را به جاى آورده، باز مى‌گذارد.[3]

[دوم. نااميد شدن از رحمت الهى‌]

دويّم از جمله كبائر، يأس از روح اللَّه است؛ يعنى نااميدى از رحمت بى‌منتهاى الهى. و «رَوح»، در اصلِ لغت، نسيمى را مى‌گويند كه آدمى را از آن، لذّت و راحت حاصل شود. و يأس از رحمت الهى، فى الحقيقه، انكار كَرَم و قدرت بر مغفرت است. و در كلام مجيد فرموده كه: «إِنَّهُ لا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكافِرُونَ»؛[4] يعنى: به درستى كه نااميد از رحمت الهى نمى‌شود كسى، مگر كفّار.

[سوم. امن از مكر الهى‌]

سيّم امن از مكر اللَّه، يعنى ايمنى، و ترسان نبودن از غضب الهى است، و چون بسيارى از غضب‌هاى الهى در وقتى متوجّه بدان مى‌شود كه مستغرق انواع نعمت‌هاى الهى باشند (مثل صحّت و سلامت و

[1]. همان، ح 16.

[2]. همان، ص 396، ح 14.

[3]. همان، ص 293، ح 2.

[4]. سوره يوسف، آيه 87.