مادّى مستقل ندارد. صدر المتألّهين در اين باره مى‌گويد:

آگاه باش كه هر خوش‌بختى از خوش‌بختان، در عالم آخرت، مملكتى بزرگ و پهناور دارد و جهانى فراتر و گسترده‌تر از هر چه در آسمان‌ها و زمين‌هاست. البتّه آن مملكت، بيرون از ذات او نيست؛ بلكه همه مملكت و داشته‌ها و خادمان و ملازمان و بوستان‌ها و درختان و حوريان و غلامانش، جملگى قائم به اويند و او نگهدار آنها و ايجاد كننده آنها به فرمان خداى بلندمرتبه و به قدرت اوست.

وجود اشياى اخروى، هر چند مشابه صورت‌هايى است كه انسان در خواب مى‌بيند و يا در برخى رؤياها ديده مى‌شوند،[1] امّا كاملًا و حقيقتاً با آنها متفاوت است. جهت مشابهت آنها، اين است كه هر يك از اين صورت‌ها به گونه‌اى هستند كه موضوع هيولا و مكان و جهات موادّ امور ياد شده نيستند و ميان صورت‌هاى متعدّد آنها، تزاحمى نيست و هيچ چيزى از آن دو نوع صورت، در اين عالم، مزاحم زمان و مكان ديگرى نيست. انسان خوابيده، اى بسا افلاك عظيم و بيابان‌هاى وسيع دور دستى را مى‌بيند، همانند چيزى كه شخص بيدار در اين عالم مى‌بيند. افلاك با اين كه در عالم خارج، تغاير عددى دارند، امّا عرصه را بر همديگر تنگ نمى‌كنند و مزاحم يكديگر نيستند.

همين طور است آنچه انسان، پس از مرگ و در عالم قبر مى‌بيند كه تزاحم و جا تنگ كردن براى يكديگر ميان او و آن اجسام نيست. مرده، در قبر خود، چيزهايى را مى‌بيند كه اگر آنها از اجرام دنيوى بودند، قبر، گنجايش آنها را نداشت.

امّا تفاوت آنها، به اين است كه صورت‌هايى كه در نشئه آخرت هستند،

[1]. بخصوص به روش شيخ اشراق( شهروردى) كه صورت‌هاى مرآتى را موجودات عالم مثال وصورت‌هاى اخروى را شبيه صورت مرآتى مى‌داند، به شرط اين كه قائم به ذات باشد و نه قائم به آينه، و نيز به روح زنده متعلق باشد و نه به شبح بى‌روح.