اسم الکتاب : آسيب شناخت حديث المؤلف : مسعودى، عبدالهادى الجزء : 1 صفحة : 77
رُوِي أنّه (أي أنَّ أبا عبد الله عليه السلام) قالَ: «اضرِبُوها عَلَي العِثارِ وَلا تَضرِبُوها عَلَي النِّفارِ... ». [1] از امام صادق عليه السلام روايت شده است که: «آنها (حيوانات) را به دليل لغزيدن، بزنيد؛ ولي آنها را به دليل فرار کردن، نزنيد». در اين روايت، دو کلمه «العِثار» و «النِّفار»، جا به جا شدهاند که ظاهراً نقل صدوق، مقلوب و نقل کليني درست است. نمونه ديگر از قلب متني، عبارت «فَلْيَضَعْ خَدَّه على كَفِّه» در اين حديث است: عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أبِي عبد الله عليه السلام قَالَ: «إِذَا ذَكَرَ أَحَدُكُمْ نِعْمَةَ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ فَلْيَضَعْ خَدَّهُ عَلَى التُّرَابِ شُكْراً للَهِ فَإِنْ كَانَ رَاكِباً فَلْيَنْزِلْ فَلْيَضَعْ خَدَّهُ عَلَى التُّرَابِ وَإِنْ لَمْ يَكُنْ يَقْدِرُ عَلَى النُّزُولِ لِلشُّهْرَةِ فَلْيَضَعْ خَدَّهُ عَلَى قَرَبُوسِهِ وَإِنْ لَمْ يَقْدِرْ فَلْيَضَعْ خَدَّهُ عَلَى كَفِّهِ ثُمَّ لْيَحْمَدِ اللهَ عَلَى مَا أنْعَمَ عَلَيْهِ». [2] يونس بن عمار از حضرت صادق عليه السلام روايت کرده که فرمود: «هرگاه يکي از شما نعمتي از خداوند (عزّ وجل) را به ياد آورد، براي سپاسگزاري خداوند، گونهاش را بر خاک بگذارد، و اگر سواره هم بود، فرود آيد و گونه خود را بر خاک بگذارد و اگر از بيم شهرت نميتواند فرود آيد، گونهاش را بر بر آمدگي زين بگذارد و اگر نتوانست، گونهاش را بر کف دستش بگذارد و خداوند را [به هر حال]، بر نعمتهايش شکر گويد». به گفته حاشيهنويسان کافي، عبارت برخي از نسخهها، چنين است: «فَلْيَضَعْ كَفَّه على خَدِّه؛ کف دستش را روي گونهاش بگذارد...». [3]
مقلوب سندي
اين نوع مقلوب، در جايي است که اسم يک راوي با راوي ديگري از همان سند، يا اسم راوي با اسم پدرش و...، جا به جا شده باشد؛ مثلاً «سعيد بن مغيره»
[1] الفقيه، شيخ صدوق، ج 2، ص 286.[2] الكافي، ج 2، ص 98، ح 25.[3] همان، پاورقى صفحه 98.
اسم الکتاب : آسيب شناخت حديث المؤلف : مسعودى، عبدالهادى الجزء : 1 صفحة : 77