احتمال

نكته جالب توجه، آن است كه برخى از واژه هاى زبان عربى، در زبان فارسى با همان هيئت و بدون هيچ دگرگوني‌اي به كار مى روند؛ اما معنايى ديگر و متفاوت با معناى عربى خود دارند. ‌براي نمونه، واژه «احتمال» در زبان فارسى، به معناى «تخمين و حدس و گمان» است؛ اما در زبان عربى، به معناى «تحمّل (بردباري؛ بر دوش کشيدن؛ تاب آوردن در برابر فشار يا زير باري سنگين)» است و از اين رو، در معناى حديث «احتمالُ الجاهلِ صدقَةٌ»، [1] بايد گفت: «تحمّل و بردبارى در برابر شخص نابخرد، گونه اى صدقه و احسان به شمار مى رود»، چنان‌که: «هر كار نيكى، صدقه است». [2] روايت ديگري از امام علي عليه السلام، شايان توجه و گرد‌آورنده هر دو نمونه قبلي است: لا يسودُ إلّا مَن يَحتمِلُ إخوانَه. [3] تنها کسي آقايي و سروري مي‌يابد که برادرانش را تحمّل کند.

اجتهاد

واژه ديگري که از آسيب فارسي‌زدگي در امان نمانده، «اجتهاد» است. در حديثي از پيامبر خدا مي‌خوانيم: آفَةُ الدينِ ثلاثةٌ: فقيهٌ فاجِرٌ، وإمامٌ جائِرٌ، ومُجتَهِدٌ جاهلٌ. [4] در زبان فارسي کنوني، به کسي که به عالي‌ترين درجه علم فقه دست يافته و مي‌تواند احکام شرعي را از منابع اصلي آن به دست آورد، «مجتهد» مي‌گوييم. از اين رو، ممکن است هنگام برخورد با اين حديث، اندکي سردرگم شويم و چه بسا شبهه شيوا نبودن و تکرار در حديث نيز به ذهنمان خطور کند؛ چراکه از