آثار ناياب: 1. المقنع فى الفقه‌، 2. الدواجن‌، 3. ما نُزّل من القرآن فى أهل البيت عليهم السلام‌، 4.

قرائة أهل البيت عليهم السلام‌، 5. قرائة أمير المؤمنين‌، 6. الناسخ و المنسوخ‌، 7. التفسير الكبير، 8. تأويل ما نُزّل فى النبى و آله عليهم السلام‌[1].

كتاب‌ ما نُزّل من القرآن فى أهل البيت عليهم السلام‌، كه تا سده دهم- و گويا تا دوازدهم نيز- موجود بوده،[2] كتابى پر حجم در هزار برگ بوده است.[3] ابن طاووس (م 662 ق) نسخه‌اى از آن را كه در دو مجلّد بزرگ و در ده جزء سامان يافته بوده- در اختيار داشته است.[4]

22. ابن همام اسكافى (م 332- 336 ق)

محمّد بن ابى بكر همام بن سهيل، مكنّا به ابو على، ملقّب به كاتب و معروف به ابن همام اسكافى؛ محدّث و مورّخ. زادگاه ابن همام معلوم نيست. به قرينه مشايخ قمى‌اش- چون: عبد اللَّه بن جعفر حِمْيَرى، احمد بن ادريس قمى و ابن جمهور عمى-،[5] مدّتى در قم به سر برده؛ ولى به قرينه راويان بغدادى‌اش- چون: ابو الحسن جندى، ابو غالب رازى، ابن قولويه، نعمانى و تلعكبرى-[6] و اين كلام خطيب بغدادى (م 463 ق) كه: «ابن همام در سوق العطش ساكن بود و در قبرستان قريش به خاك سپرده شد»،[7] بايد محلّ اصلى سكونت وى را بغداد دانست.

خانواده ابن همام مجوسى بودند و پدر وى نخستين فرد از اين خانواده بود كه به اسلام و تشيّع گرويد.[8] وفات ابن همام را به اختلاف، در سال‌

[1]. رياض العلماء، ج 5، ص 145.

[2]. بحار الأنوار، ج 38، ص 247؛ حلية الأبرار، ج 2، ص 408؛ مدينة المعاجز، ج 1، ص 204.

[3]. رجال النجاشى، ص 378.

[4]. اليقين، ص 279.

[5]. معجم رجال الحديث، ج 15، ص 246.

[6]. رجال النجاشى، ص 122، 245 و 375؛ الفهرست، طوسى، ص 141 و 217؛ رجال الطوسى، ص 494 و 438.

[7]. تاريخ بغداد، ج 4، ص 135- 136.

[8]. رجال النجاشى، ص 376.