فصل سوّم: چشم‌

3/ 1 اشاره به حكمت نهفته در چشم‌

425. امام على عليه السلام: از [خلقت‌] اين انسان، در شگفت آييد! با تكّه‌اى پيه مى‌بيند، با پاره‌گوشتى سخن مى‌گويد، به كمك قطعه استخوانى، مى‌شنود و از سوراخى، نفس مى‌كشد.

426. امام صادق عليه السلام‌ در مناظره با طبيب هندى: پيشانى، از مو تهى است، از آن رو كه محلّ رسيدن نور به چشمان است؛ و در آن چين و چروك قرار داده شده است، بدان سبب كه عرق فرو ريخته شده از سر را در خود، محبوس سازد و مانع رسيدن آن به چشمان شود، تا بدان وقت كه انسان، عَرَق خويش را پاك كند، آن‌سان كه نهرهاى زمين، آب‌ها را در خود، محبوس مى‌سازند.

ابروها در بالاى چشمان قرار داده شده‌اند تا نور را بدان اندازه كه بسنده است، به چشمان راه دهند. اى هندى! مگر نمى‌بينى آن كه نور بر وى چيره مى‌شود، دست خويش را بر فراز چشمان مى‌گيرد تا نور، بدان اندازه كه بسنده است، از زير آن به چشمان راه گشايد؟

بينى، در ميان دو چشم قرار داده شده است تا نور را در ميان دو چشم، به دو بخش مساوى قسمت كند.

چشم، همانند بادام است، تا ميل بتواند دارو را در داخل آن جريان دهد و

بيمارى (عفونت) از آن بيرون آيد. اگر چشم، مربّعْ شكل يا دايره‌اى بود، نه ميل در داخل آن حركت مى‌كرد، نه دارو به همه آن مى‌رسيد، و نه بيمارى از درون آن خارج مى‌شد.