اشتراك

اشتراك

(مشترک بودن يک لفظ براى معانى متعدد؛ از اسباب اجمال)

اشتراک لفظ در معانى متعدد، يکى از عوامل لفظى تشابه در الفاظ مفرد، و به‌اين معنا است که استعمال يک لفظ در معانى متعدد، باعث تشابه در آيات مى‌شود؛ مانند:

1. (وَاللَّيْلِ إِذَا عَسْعَسَ)((تکوير// 17) که آيه )«عسعس» براى «اقبال» و «ادبار» وضع شده است.

2.((ثَلاَثَةَ قُرُوَءٍ))(بقره// 228) که «قرء» هم براى حيض و هم براى طُهر وضع شده است.

3.((أَوْ يَعْفُوَ الَّذِى بِيَدِهِ عُقْدَةُ النِّكَاحِ))(بقره// 237) که احتمال هر يک از دو معناى زوج و وليّ در((الَّذِى بِيَدِهِ))مى‌رود.

4.((فَرَاغَ عَلَيْهِمْ ضَرْبًا بِالْيَمِينِ))(صافات// 93) که لفظ «يمين» ميان سه معناى «دست راست»، «قوت و شدت» و «سوگند» مشترک است. به اين ترتيب، ممکن است مقصود از آيه شريفه يکى از سه معناى ذيل باشد:

الف) حضرت ابراهيم (ع) بت‌هاى قوم خود را با دست راست در هم کوبيد؛

ب) حضرت ابراهيم (ع) بت‌هاى قوم خود را با قدرت و قوت در هم کوبيد؛

ج) حضرت ابراهيم (ع) بت‌هاى قوم خود را به دليل سوگندى که قبلاً خورده بود در هم کوبيد.

همچنين در الفاظى چون «يد» و «عين» احتمال چند معنا وجود دارد.