استقصا

استقصا

(بيان مطلب به طور مفصل، با ذکر اوصاف و عوارض و لوازم)

«استقصا» از اقسام «اطناب به زيادت» و يکى از انواع اسلوب بديعى قرآن است. «استقصا» در لغت به معناى بررسى و جست‌و‌جوى کامل، و در اصطلاح بدين معناست که گوينده، موضوعى را به طور کامل و با ذکر اوصاف ذاتى آن بيان کند، سپس تمام عوارض و لوازم آن را نيز به‌گونه‌اى بياورد که اگر گوينده ديگرى بخواهد درباره آن مطلب سخن بگويد، چيزى براى گفتن باقى نمانده باشد؛ مانند:((أَيَوَدُّ أَحَدُكُمْ أَن تَكُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِّن نَّخِيلٍ وَأَعْنَابٍ تَجْرِى مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ لَهُ فِيهَا مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَأَصَابَهُ الْكِبَرُ وَلَهُ ذُرِّيَّةٌ ضُعَفَاء فَأَصَابَهَا إِعْصَارٌ فِيهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمُ الآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ) ؛ )آيا كسى از شما دوست دارد كه باغى از درختان خرما و انگور داشته باشد كه از زير آنها نهرها روان است‌، و براى او در آن (باغ‌) از هر گونه ميوه‌اى (فراهم‌) باشد، و در حالى كه او را پيرى رسيده و فرزندانى خردسال دارد، (ناگهان‌) گردبادى آتشين بر آن (باغ‌) زند و (باغ يكسر) بسوزد؟ اين گونه‌، خداوند آيات (خود) را براى شما روشن مى‌گرداند، باشد كه شما بينديشيد (بق

ره// 266) .

در اين آيه، اگر خداوند به((أَيَوَدُّ أَحَدُكُمْ أَن تَكُونَ لَهُ جَنَّةٌ))اکتفا مى‌کرد، کلام رسا و کافى بود؛ ولى پس از ذکر اوصاف آن باغ، به ذکر لوازم و عوارض آن پرداخته و آن‌ها را به طور کامل بيان کرده است.