آيات صفت جنب

آيات صفت جنب

(آيه 56 سوره زمر؛ از آيات صفات تشبيه)

يکي از آيات صفات تشبيه، که مشبّهه و مجسِّمه براي تشبيه خداوند به مخلوقات به آن استناد جسته‌اند، اين آيه است:((أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ يا حَسْرَتى‌ عَلى‌ ما فَرَّطْتُ فِي جَنْبِ اللَّهِ‌))(زمر//56) و اين در حالي است که اگر مراد از «جَنب» در اين آيه عضو مخصوصي براي خدا باشد تفريط در آن متصوّر نيست، و همين نکته براي اثبات بطلان قول مجسّمه و مشبّهه کافي است.

كلمه «تفريط» به معناى اهمال كارى در عملى است كه بايد فورا به آن اقدام نمود، تا جايى كه وقتش فوت شود. و «تحسّر» به معناى غم خوردن از چيزى است كه وقتش فوت شده باشد، به خاطر متضرر شدن آدمى به صورتى كه ديگر تداركش ممكن نباشد. و «جنب» در لغت به معنى پهلو است و سپس به هر چيزى که در کنار چيزى قرار گرفته باشد اطلاق مى‌شود، همانگونه که «يمين» و «يسار» به معنى طرف چپ و راست بدن است، سپس به هر چيزى که در اين ناحيه قرار گيرد يمين و يسار گفته مى‌شود. در آيه مذکور، «جنب الله» به معنى تمام امورى است که در جانب پروردگار قرار دارد، مثل: فرمان او، اطاعت او، قرب او، و کتب آسمانى که از ناحيه او نازل شده است. و «تفريط در جنب خدا» به معناى كوتاهى نسبت به اداي حق خداوند در اين امور است.

در حديث، مصداق روشن حسرت‌داران روز قيامت «عالمان بى‌عمل» معرفى شده است. امام باقر (ع) با استشهاد به اين آيه فرموده است: از همه مردم متأسف‌تر در روز قيامت كسانى هستند كه طريقه حق و عدالت را براى مردم توصيف كردند، سپس خود به مخالفت برخاستند.