اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 862
استعاره تمثيليه
استعاره تمثيليه
(استعاره با انتزاع وجه شبه از امور متعدد،
و تشبيه حالى به حالى ديگر)
استعاره از نظر شيوه انتزاع وجه شبه بر
دو قسم است: 1. استعاره تمثيليه؛ 2. استعاره غيرتمثيليه.
«استعاره تمثيليه» آن است که وجهشبه از امور متعدد انتزاع شده باشد؛ به
عبارت ديگر، استعاره تمثيليه، تشبيه يکى از دو طرف استعاره - که از امور متعدد انتزاع
شدهاند - به طرف ديگر است، به تصور اين که صورت مشبهبه عين صورت مشبه است؛ مانند:
1.((إِنَّ اللّهَ اشْتَرَى مِنَ
الْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ
فِى سَبِيلِ اللّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِى التَّوْرَاةِ
وَالإِنجِيلِ وَالْقُرْآنِ...))(توبه//
111) . خداوند سبحان در اين آيه تقديمکردن جان مؤمنان را به معامله ميان خود و پروردگارشان
تشبيه مىکند.
اين استعاره را «استعاره تمثيليه» مىگويند؛ چون در آن، حالى به حال ديگر
تمثيل شده است؛ نه اين که فقط لفظى به لفظ ديگر تشبيه شده باشد. و چون مشبه در جمله
آورده نشده، استعاره صورت گرفته است.
2.((وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ
جَمِيعًا...))(آل عمران// 103) . در اينجا
يارى خواستن از خدا و اطمينان عبد از حمايت خداوند و همچنين نجات از مکاره را به چنگ
زدن انسان گرفتار به ريسمان استوارى تشبيه کرده که از مکان بلندى آويزان شده و اطمينان
هست که پاره نمىشود.
استعاره تمثيليه از رساترين انواع استعاره است و مجاز مرکب شمرده و در
قرآن فراوان يافت مىشود.
نيز ر.ک: استعاره غيرتمثيليه.
[1]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه 155
[2]معرفت ، محمد هادي ، 1309 -1385.;التمهيد
فى علوم القرآن;جلد5;صفحه 330
[3]ابو زهره ، محمد ،1898-1974م.;معجزه بزرگ
,پژوهشى درعلوم قرآن;صفحه 327
اسم الکتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن المؤلف : دفتر تبلیغات اسلامی الجزء : 1 صفحة : 862