اسباب تعريف

اسباب تعريف

(عوامل و انگيزه‌هاى معرفه آوردن اسم)

اسم، يا معرفه است يا نکره. معرفه شش گونه است که هر کدام اسبابى دارند:

1. تعريف به اضمار (ضمير آوردن) براى شناسايى مخاطب يا شخص غايب يا گوينده. ضمير در هر سه مورد، ميانجى تعريف است.

2. تعريف به اسم عَلَم؛ با انگيزه:

الف) انتقال سريع ذهن شنونده به صاحب اسم، مانند:((قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ))(اخلاص// 1) و((مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ...))(فتح// 29) ؛

ب) تعظيم صاحب اسم؛ مانند نام بردن از يعقوب به لقب اسرائيل؛ زيرا اسرائيل به معناى «صفوةالله»؛

ج) تحقير صاحب اسم؛ مانند:((تَبَّتْ يَدَا أَبِى لَهَبٍ وَتَبَّ))(مسد// 1) ؛

3. تعريف به اشاره؛ که چنين اهدافى را دنبال مي‌کند:

الف) احضار کامل و محسوس مشارٌاليه در ذهن شنونده؛ مانند:((هَذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِى مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِن دُونِهِ...))(لقمان// 11) ؛

ب) خوار شمردن (با اشاره به نزديک)((أَهَذَا الَّذِى يَذْكُرُ آلِهَتَكُمْ...))(انبياء// 36) ؛

ج) قصد تعظيم (با اشاره به دور) مانند اشاره به قرآن در((ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ...))(بقره// 2) .

4. تعريف به موصول: موصول در جايى به کار مى‌رود که گوينده از گفتن نام خاص کراهت داشته باشد؛ به منظور:

الف) پوشيده نگه داشتن((وَالَّذِى قَالَ لِوَالِدَيْهِ أُفٍّ لَّكُمَا...))(احقاف// 17) ؛

ب) بى‌احترامى به آن چيز:((وَرَاوَدَتْهُ الَّتِى هُوَ فِى بَيْتِهَا...))(يوسف// 23) ؛

ج) اراده عموم:((إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا...))(فصلت//30) ؛

د) اختصار: (... لَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ آذَوْا مُوسَى فَبَرَّأَهُ اللَّهُ...)((احزاب// 69) ؛ )

5. تعريف به «ال»؛ به منظور:

الف) اشاره به معهود:((... فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ...))(نور// 35) ؛

ب) استغراق و فراگيرى:((إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِى خُسْرٍ))(عصر// 2) ؛ و…

6. تعريف به اضافه؛ با هدف:

الف) اختصار:((إِنَّ عِبَادِى لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطَانٌ...))(حجر// 42) ؛

ب) تعظيم مضاف:((... وَلَا يَرْضَى لِعِبَادِهِ الْكُفْرَ...))(زمر// 7) ؛

ج) افاده عموم: (... فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ...) (نور// 63) .