اِرْداف

اِرْداف

(قصد کردن معنايى با الفاظ نزديک به معناى حقيقى)

يکى از انواع بديع که شبيه کنايه است «اِرداف» نام دارد و به آن «تبتيع» نيز مى‌گويند؛ «ارداف» يعنى اين که متکلم معنايى را قصد کند و آن را نه با الفاظى که براى آن وضع شده و نه با الفاظ اشاره‌اي؛ بلکه با لفظى هم‌رديف و نزديک به معناى حقيقى تعبير کند؛ مانند:((وَقُضِيَ الأَمْرُ) ؛ )و فرمان گزارده شده (هود// 44) . اصل آن چنين بوده است: «هلک من قضى الله هلاکه و نجى من قضى الله نجاته»؛ يعنى آن کسانى که خداوند به هلاکتشان حکم کرده بود، هلاک شدند، و کسانى که نجاتشان را واجب کرده بود، نجات يافتند.

عدول از لفظ اصلي، براى رعايت ايجاز و توجه دادن به اين است که هلاکت هالکان و نجات ناجيان به دستور کسى تحقق يافت که امرش از بين نمى‌رود و حکمش رد نمى‌شود؛ زيرا هر امرى مستلزم آمرى است و تحقق خواسته آمر، بر قدرت و غلبه او دلالت دارد؛ در نتيجه، تنها راه نجات از عقاب و رسيدن به ثواب، فرمانبردارى از او است.